Avustralya’nın hem 1941 yılında Kanada, Yeni Zelanda, Birleşik Krallık ve ABD birlikteliğiyle kurulan “Beş Göz İttifakı (Five Eyes)”[1] ve 1951 yılında ABD ve Yeni Zelanda ortaklığıyla kurulan ANZUS,[2] hem 2021 yılında Birleşik Krallık ve ABD işbirliğiyle kurulan AUKUS[3] hem de 2017 yılında ABD, Japonya ve Hindistan birlikteliğiyle hayata geçirilen Dörtlü Güvenlik Diyaloğu (QUAD)[4] işbirliklerinde ABD’yle birlikte aynı anda değişmeden bulunan tek aktör olduğu söylenebilir. Bu durumun da Kanberra’ya Batılı bir perspektif sağladığı öne sürülebilir.
Bu durum Avustralya ile Çin arasında bölgesel bir rekabet meydana getirmektedir. Bu rekabetin jeokültürel, jeostratejik ve jeoekonomik birçok boyutu bulunmaktadır. Ancak öte yandan Avustralya’nın temel olarak Albanese yönetimiyle birlikte dış politikasında yeni atılımlar yaptığı ve daha proaktif bir dış politika izlemekte olduğu söylenebilir.
Çin’in Avustralya Büyükelçisi Xiao Qian, 24 Ocak 2024 tarihinde yaptığı açıklamada, özellikle polislik çabalarında artan Çin katılımının Avustralya için bir endişe kaynağı olmaması gerektiğini belirtmiştir. Xiao, Kanberra’daki yılın ilk basın toplantısında konuşurken, Avustralya’nın bölgedeki Çin faaliyetleri konusunda endişe taşımaması gerektiğini savunmuştur. Xiao, yaptığı açıklamada şu ifadeleri kullanmıştır:[5]
“Pasifik Adaları ülkeleri, Çin ve Avustralya’nın birlikte işbirliği yapabileceği ve birlikte katkıda bulunabileceği bir alandır. Onları iki ülke arasında seçim yapmaya zorlamak yerine Çin’in yaptığı gibi onlara sosyal istikrar, ekonomik kalkınma ve ikili ticaret ilişkileri için yardımcı olunması gerekir.”
Öte yandan Avustralya, Çin’le güçlü ticari bağlara sahiptir. Bu durum da Kanberra’nın Çin’le yürüttüğü rekabeti yalnızca rekabet çerçevesinde tutma ve bu rekabeti bir sıcak çatışma veya askeri rekabet haline getirmeme niyetini beraberinde getirebilir. Ancak yukarda da bahsedildiği üzere Avustralya’nın Asya-Pasifik Bölgesi’nde dahil olduğu tüm işbirlikleri Washington temelli askeri-güvenlik işbirlikleridir. Bu da aslında Kanberra’nın Pekin’le ilişkilerinde içerisinde bulunduğu karışık durumu ifade etmektedir.
Xiao aynı zamanda Çin’in Asya-Pasifik’teki faaliyetleri ve nüfuzuyla ilgili Avustralya’nın kaygılanması gereken herhangi bir şey olmaması gerektiğini dile getirmiştir. Xiao, “Askeri güce dayalı stratejiler ve askeri amaçlar aramıyoruz. Avustralya’nın herhangi bir kaygı hissetmesine gerek yok” demiştir. Dahası Xiao, 23 Ocak 2024 tarihinde Nauru’nun Tayvan’dan Çin’e diplomatik tanımayı değiştirmesi konusuna değinirken, bu kararın Nauru’nun egemen bir tercihi olduğunu ve Avustralya’nın bu küçük ada ülkesiyle ilişkilerini etkilemeyeceğini söylemiştir. Xiao “Çin ve Nauru arasındaki ilişki, uluslararası toplumda bu dünyada sadece bir Çin olduğu ve Tayvan’ın Çin’in bir parçası olduğu yönündeki genel artan fikir birliğinin bir yansımasıdır” demiştir.[6]
Avustralya, Asya-Pasifik üzerinde Batı’yla askeri işbirlikleri içerisindedir. Ancak Çin’le yaşadığı rekabetin dozunu düşürme çabasının da Kanberra’nın Pekin’le olan ilişkilerinden kaynaklandığı bilinmektedir. Böylesi bir durumda da Pekin’in güvenlik konjonktüründen ayrılmış bir biçimde ekonomik temelli ilişkileri vurgulaması kayda değer bir husus meydana getirmektedir ve Çin’in Avustralya’yla olan ilişkilerindeki güven inşa etme çabasını öne çıkarmaktadır.
Avustralya-Çin ilişkilerine dair konuşurken Xiao, Avustralya Başbakanı Anthony Albanese’nin 2023 yılının Kasım ayındaki Pekin ziyaretinden sonra ilişkilerin istikrar kazandığını ve 2020’de uygulanan Avustralya ihracatına yönelik bir dizi ticaret engellerinin kaldırıldığını belirtmiştir. Çin’in ilişkiyi daha da iyileştirmeye yönelik “iyi momentumu sürdürmeyi” arzuladığını ifade ederken, aynı zamanda savunma sektöründe işbirliği ihtiyacına da vurgu yapmıştır. Xiao, Pekin ile Kanberra arasındaki işbirliği hakkında şu ifadeleri kullanmıştır:[7]
“İki ülke arasındaki savunma ilişkisi, gerçekten daha fazla çaba harcamamız ve daha sıkı çalışmamız gereken bir alan. Bu, iki ülke ve halk arasındaki karşılıklı güven ve güvenilirlik açısından çok önemli bir alandır. İki ülkenin de askeri çabaları arasında güven sağlayabilirseniz, gerçek güvene sahip olursunuz.”
Xiao, Çin’in bölgedeki faaliyetlerinin askeri amaçlar taşımadığını ve endişe yaratmaması gerektiğini belirtmektedir. Bu noktada, Çin’in bölgeye olan angajmanının temel olarak ekonomik ve ticari işbirliği odaklı olduğu söylenebilir. Çin’in Güney Pasifik’teki varlığının ekonomik kalkınma ve sosyal istikrar amacı taşıdığı iddiaları önemlidir. Nitekim bunlar Pekin’in bölgede kutuplaşma siyasetinden uzaklaşma çabasını yansıtmaktadır.
Albanese’nin Çin ziyareti ve 2020 yılında uygulanan ticaret engellerinin kaldırılması gibi gelişmeler, ilişkilerin istikrar kazanmasına katkıda bulunmaktadır. Bu, bölgesel işbirliği ve diplomatik çabalar vesilesiyle iki ülke arasındaki gerilimleri azaltmaya yönelik bir strateji olarak ele alınabilir.
Çin’in savunma sektöründeki işbirliği vurgusu da dikkat çekicidir. Taraflar arasında karşılıklı güven inşası, kritik bir öneme sahiptir. Bu da Pekin’in bölgesel güvenlik ve istikrar noktalarında daha yüksek bir işbirliğine yönelik niyetini ortaya koymaktadır.
[1] “What Is The Five Eyes Alliance?”, Forbes, https://www.forbes.com/advisor/business/what-is-five-eyes/, (Erişim Tarihi: 29.01.2024).
[2] “ANZUS Treaty Comes Into Force”, News Zealand History, https://nzhistory.govt.nz/anzus-comes-into-force, (Erişim Tarihi: 27.01.2024).
[3] “What is the Aukus Alliance and What are Its Implications?”, The Guardian https://www.theguardian.com/politics/2021/sep/16/what-is-the-aukus-alliance-and-what-are-its-implications, (Erişim Tarihi: 26.01.2023).
[4] “What is the Quad, and How did it Come About?”, The Guardian, https://www.theguardian.com/world/2022/may/24/what-is-the-quad-and-how-did-it-come-about, (Erişim Tarihi: 26.01.2023).
[5] “Top Chinese Diplomat Says Support of Pacific Nations with Policing Should not Alarm Australia”, Associated Press News, https://apnews.com/article/australia-china-taiwan-43d09b05519fc7406637ffd6b17b5ffb, (Erişim Tarihi: 25.01.2024).
[6] Aynı yer.
[7] Aynı yer.
