AUKUS ittifakı, Japonya’nın savunma teknolojisi gelişimine katkıda bulunmayı değerlendirmektedir. Japonya Başbakanı Fumio Kişida’nın Nisan ayındaki ziyareti öncesinde ABD; İngiltere ve Avustralya ile müzakerelere öncülük etmektedir.[1] Amerikalı yetkililer, Nikkei Asia’ya yaptığı açıklamada, ABD’nin Japonya’yı AUKUS güvenlik ortaklığı kapsamında savunma teknolojisi konusunda işbirliği yapmaya davet etmek üzere İngiltere ve Avustralya ile görüşmelere başladığını ve Kişida’nın gelecek ay Beyaz Saray’a yapacağı ziyarette bir duyuru yapmayı hedeflediklerini söylemiştir.[2]
Japonya, Eylül 2021 tarihinde başlatıldığından bu yana üçlü AUKUS çerçevesinde çalışmaya davet edilen ilk ülke olacaktır. AUKUS, temel olarak iki sütundan meydana gelmektedir. Esas olan birinci sütunun hedefi, Avustralya’nın konvansiyonel silahlı nükleer enerjiye sahip denizaltılar elde etmesine yardımcı olmaktır. İkinci sütunun hedefi ise yapay zekâ, deniz altı insansız hava araçları, hipersonik ve elektronik savaş teknolojileri gibi gelişmiş savaş yetenekleri geliştirmeye odaklanmaktadır. Bu bağlamda Japonya, Yeni Zelanda ve Kanada’nın AUKUS’un ikinci sütununa katılması beklenmektedir.[3]
ABD’li yetkililere göre; Japonya ve Yeni Zelanda gibi ülkelerin AUKUS’un ikinci sütununa davet edilmelerinin sebebi, bölgede geniş bir müttefiklik ağı oluşturmaktır. Avustralya, kısa vadede AUKUS’a yeni üyelerin dahil edilmesi konusunda isteksiz davranmaktadır. Zira Canberra, yeni bir ülkeyi dahil etmenin teknoloji paylaşımını daha karmaşık hale getireceğinden ve kalkınmayı geciktireceğinden endişelidir. Bu yüzden Japonya, Yeni Zelanda ve Kanada’nın AUKUS’a katılmaları gecikmektedir.
Hatırlatmak gerekirse Birleşik Krallık’ta Avam Kamarası Savunma Komitesi Başkanı Tobias Ellwood, 2023 yılının başlarında AUKUS’un Hindistan ve Japonya’yı içerisine alacak şekilde genişletilmesi çağrısında bulunmuştu.[4] Japonya, Yeni Zelanda, Kanada ve Hindistan’ın böyle bir askeri ittifaka katılmaları, Asya-Pasifik’in güvenliğini ve bölgesel güç dengelerini kökten değiştirebilir. Son yıllarda Batı’nın Asya-Pasifik’teki güvenlik faaliyetleri artmakta, bölgede yeni ittifaklar ortaya çıkmakta veya bunların kapsamı genişlemektedir.
Hindistan, Japonya, Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Avustralya arasında 2017 yılında resmiyet kazanan Dörtlü Güvenlik Diyaloğu’nun (QUAD) günümüzde daha geniş kapsamlı bir kolektif savunma örgütüne dönüştürülmesi veya Kuzey Atlantik Anlaşması Örgütü’yle (NATO) entegrasyonu tartışılmaktadır.[5] NATO’nun son iki yıldır Güney Kore, Japonya, Avustralya ve Yeni Zelanda’yla yeni ortaklıklar kurduğu bilinmektedir. Ayrıca Hindistan’la planlanan stratejik diyalog, NATO’nun Asya-Pasifik’e doğru genişletilmesi olarak yorumlanmıştır.
AUKUS, ABD’nin Çin’i çevreleme stratejisinin bir parçası olarak kabul edilmektedir. İngiltere ve ABD’nin Avustralya’ya nükleer denizaltı teknolojisi ihraç etmesini öngören bu platform, QUAD’tan farklı olarak bir savunma-güvenlik ittifakı olarak anılmaktadır. Uzun bir süredir Japonya’nın da AUKUS’a katılabileceği tartışılmaktadır. Fakat bugüne kadar hem ABD hem de İngiltere, Japonya’nın bu işbirliğine katılacağı yönündeki iddiaları yalanlamışlardır.[6] Bu yüzden, gelinen noktada Japonya, Yeni Zelanda ve Kanada’nın AUKUS’a katılmaları yönünde bir anlayışın ortaya çıkması dikkat çekicidir. Bu, Asya-Pasifik’te “Çin karşıtı” ittifakların giderek güçlenmesi ve genişlemesi anlamına gelmektedir.
Halihazırda İngiltere, yakın zamana kadar nükleer denizaltı teknolojisini Asya-Pasifik’teki çoğu aktörle, örneğin Japonya ve Hindistan’la paylaşmaya niyetli olmamıştır. Kaldı ki Hindistan,AUKUS’un Çin’i doğrudan hedef alan bir savunma ittifakı olduğunu düşünerek buna katılmaktan uzak durmaktadır.
Aynı Avrupa’da olduğu gibi Asya-Pasifik’te de savunma ittifakları kurma peşinde olan ABD, eğer Japonya, Yeni Zelanda, Kanada ve Hindistan’ı “Çin karşıtı” bir bölgesel oluşuma, örneğin AUKUS’a dahil etmeyi başarabilirse; bu, doğal olarak Asya’da NATO benzeri ittifakların oluşmasına zemin hazırlayabilir. Bölgede “Çin karşıtı” ittifakların kurulması, esasında ABD’nin stratejisidir. Ancak İngiltere, bu stratejide kullanışlı bir aktör olarak öne çıkmaktadır. Bölgesel bir savunma ittifakı kurma yolunda İngiltere, Yeni Zelanda ve Hindistan’la işbirliğini yoğunlaştırırken; ABD’nin de Kanada ve Japonya’yı ikna etmesi zor olmayacaktır.
Sonuç olarak Asya-Pasifik’teki ittifakların genişletilmesi, ABD’nin Çin’i çevreleme stratejisinin birer parçasıdır. Önümüzdeki süreçte Japonya, Yeni Zelanda, Hindistan, Kanada, Güney Kore, Avustralya, Filipinler ve Fransa gibi aktörlerin bölgedeki ittifaklar çemberini genişletmeye devam edeceğini ileri sürebiliriz. Batı Dünyası’nın yakın gelecekte Asya-Pasifik’teki kutuplaştırıcı siyasetine hız vereceği ortadadır. Japonya, Yeni Zelanda ve Kanada’nın AUKUS’a resmi olarak katıldıkları gün, “Asya NATO’su”nun kurulmasına bir adım daha yaklaşılacaktır.
[1] “AUKUS weighs Japan’s participation in defense tech development”, Nikkie, https://asia.nikkei.com/Politics/Defense/AUKUS-weighs-Japan-s-participation-in-defense-tech-development?s=09, (Erişim Tarihi: 04.03.2024).
[2] Aynı yer.
[3] “Australia wants Japan to collaborate with AUKUS on defense tech”, Japantimes, https://www.japantimes.co.jp/news/2024/02/18/japan/politics/australia-looks-to-japan-aukus/, (Erişim Tarihi: 04.03.2024).
[4] “UK’s House of Commons Defence Panel Calls for Expansion of AUKUS To Include India, Japan”, The Print, https://theprint.in/defence/uks-house-of-commons-defence-panel-calls-for-expansion-of-aukus-to-include-india-japan/1341460/, (Erişim Tarihi: 04.03.2024).
[5] “NAIPTO-Toward a Eurasian, Transoceanic Multilateral Collective Defense Alliance”, Hudson, https://www.hudson.org/foreign-policy/naipto-toward-a-eurasian-transoceanic-multilateral-collective-defense-alliance, (Erişim Tarihi: 04.03.2024).
[6] “US Denies Inviting Japan to Join Aukus Security Alliance”, SCMP, https://www.scmp.com/news/asia/east-asia/article/3174185/us-denies-inviting-japan-join-aukus-security-alliance, (Erişim Tarihi: 04.03.2024).
