Küreselleşen dünya sisteminin ortaya çıkardığı bazı etmenler, devletleri sürekli olarak reformlarla adaptasyon sağlama yoluna itmiş, hareket kabiliyetini genel anlamda yükseltmiştir. Ekonomi de küreselleşmenin etkisiyle değişimler yaşamış ve dünya ticaretine yön vermiştir. Bu bağlamda aktif ve hızlı ilerleme sağlayan alım-satım faaliyetleri, ekonomik güç bakımından devletlerin politikalarını ve güçlerini etkilemektedir.
Tüketimin artışta olması, üretimini arttıran ülkeler için büyük bir fırsat oluşturur. Özellikle Asya Kıtası, uluslararası ticarette ön planda yer almaktadır. Çin, burada önemli bir aktörken çevre ülkelerle işbirliğini arttırmıştır. Kuşak ve Yol Girişimi de buna katkı sağlarken Türk Devletleri Teşkilatı üye ülkeleriyle ciddi manada ticari işbirliği sağlamaktadır. Asya’da ve dünyada gün geçtikçe adından söz ettiren Türk Devletleri Teşkilatı, kuruluşundan bugüne vizyon ve misyon değişiklikleri yaşamış ve ekonomik işbirliği alanında da birlik oluşturma yoluna gitmiştir.
Türk Devletleri Teşkilatı’nın 2040 Vizyonu’nda ekonomik alanda bir dizi ortak proje ve işbirliği çerçevesi ortaya konulmuştur.[i] Bu kapsamda ekonomik kalkınma politikalarının uyumlu hâle getirilmesine ve aynı zamanda yeşil ekonomi ve dijitalleşmeye vurgu yapılmıştır. Bunun yanı sıra üye devletler arasında yapılacak olan ticarette ulusal para biriminin kullanılması konusu da gündemdedir.
Orta Koridor, Çin ve Doğu Asya’daki pazarları Türk Devletleri Teşkilatı üye devletleri toprakları üzerinden Avrupa’ya bağlayan antik İpek Yolu’nun modern bir versiyonu olarak görülmektedir. Bu koridor, 10.000 kilometrelik Kuzey Koridoru ile karşılaştırıldığında 7.000 kilometrelik güzergahta daha uygun maliyetli ve daha hızlı ticaret imkânı sağlamaktadır.[ii] Orta Koridor’dan faydalanmak suretiyle Türk cumhuriyetleri, farklı sektörlerde daha fazla üretim kapasitesi sağlamak, gelecekteki bilgi ekonomisini inşa etmek, fırsatlar üretmek ve altyapıyı geliştirmek adına işbirliğine gitmektedirler.
Ayrıca stratejik ortaklarla kapasitenin arttırılması da planlar arasındadır. Bunun somut delili olarak Türk Devletleri Teşkilatı üyeleri arasındaki ticaretin 2022 yılında 33 milyar dolardan 2023 yılında 42 milyar dolara yükselmesi gösterilebilir.[iii] Bu bağlamda “TuranSEZ Projesi” kapsamındaki çalışmalar da devam etmektedir. Bu meseleyle ilgili olarak Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanı Ömer Bolat, 3 Kasım 2023 tarihinde düzenlenen Astana Zirvesi’nin ardından yaptığı açıklamada, Kazakistan’daki TuranSEZ Sanayi Bölgesinin Türk Dünyası ülkelerinin ortak ekonomik girişimlerini kapsayan büyük bir proje olduğunu belirtmiştir.[iv] Sadece Türk Devletleri Teşkilatı üye devletlerine hizmet verecek olan ve Türkiye’de kurulan “Turan” finans uygulaması dikkat çekici adımlardan biridir. Yatırımlarla etkisini arttıran Turan uygulaması, Türk Dünyası’nda bir bankacılık girişimi olarak görülebilir.
2023 yılının Mart ayında yapılan görüşmelerde temeli atılan Türk Yatırım Fonu, bundan iki ay sonra resmen kurulmuştur. Türk devletlerini uluslararası finans kuruluşlarının hâkim konumundan kurtarmayı ve bölgenin stratejik özerkliğini güçlendirmeyi amaçlayan fonun merkezinin İstanbul olmasına karar verilmiştir. Başkanlığına Türk Devletleri Teşkilatı eski Genel Sekreteri Bağdad Amrayev atanmıştır. Bu fon sayesinde ekonomik kalkınmanın teşvik edilmesi, ticari faaliyetlerin arttırılması ve girişimcilik projelerinin arttırılması sağlanacaktır. Uzun vadeli hedeflerde Uluslararası Para Fonu’na (IMF) alternatif oluşturması beklenen Türk Yatırım Fonu’nun başlangıç sermayesi 500 milyon dolardır.[v] Her üyenin eşit paya sahip olduğu bu fonda ülkeler arasında hiyerarşik sistem bulunmamaktadır. Ekonomik bağımsızlığa katkıda bulunan Türk Yatırım Fonu’nun dışında bu işbirliğini geliştirmek için farklı çabalar da sürmektedir.
Türkiye ile Azerbaycan arasında açılması planlanan Zengezur Koridoru sayesinde Türk Devletleri arasında demiryolu ticaretinin arttırılması planlanmaktadır. Ayrıca bu koridor, Asya-Avrupa arası bir geçiş yolu olması hasebiyle dünya ticareti için de önem taşımaktadır. Türkiye Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu, Türkiye’nin Türk Devletleri Teşkilatı üyeleri arasındaki demiryolu taşımacılığını arttırmaya çok odaklandığını ve birçoğuyla anlaşma imzalamanın son aşamasında olduğunu, Zengezur Koridoru için Azerbaycan’la işbirliği yapıldığını ve aynı zamanda Türkiye’den Irak’ın Basra Limanı’na uzanan demiryolu koridorunu yeniden açmaya çalıştıklarını söylemiştir.[vi] İhracatı yukarı ivmelenen Türk Devletleri Teşkilatı ülkeleri, 2023 yılının ilk 10 ayında 5,6 milyar dolar ihracat gerçekleştirmiştir.[vii] Bunun 1,8 milyar doları Azerbaycan’a aittir. Bu verilerle 2022 yılına oranla %16.3 artış gözlemlenmiş ve en çok artış yapan ülke de Kazakistan olmuştur. Azerbaycan ise Türk Devletleri Teşkilatı’nın ekonomisine toplamda 20 milyar dolardan fazla yatırım yapmıştır.[viii] Ekonomik işbirliği alanında atılan mevcut adımlara bakıldığında Türk Devletleri Teşkilatı’nın gelecek yıllarda büyük projelere imza atacağını söyleyebiliriz. Avrasya siyasetinde önemli rol oynayan Türk Devletleri Teşkilatı, birlik dışında da ticari hedeflerini arttırmaktadır. Asya ile Avrupa’yı birleştiren bölge, Kuşak ve Yol Girişimi’nin de tamamlayıcısı konumundadır. Bu bağlamda kısa vadede büyük gelişmeler ortaya koyması beklenmektedir. Kalkınma ve yeni projelere kapı aralayan Türk Yatırım Fonu ile her konuda gelişime açık bir alan yaratılmaktadır. Ayrıca fon dışında bu devletler, kendi aralarında ticaret hacmini üst seviyelere taşımak ve bağımlılığı en aza indirme politikasına devam etmektedirler. Genel manada ticari işbirlikleri, Türk Devletleri Teşkilatı’nın dünya arenadaki hızlı yükselişine önemli katkılarda bulunacaktır.
[i] “Turkic States Meet To Promote Middle Corridor Rail Freight Route”, Middle East Monitor, https://www.middleeastmonitor.com/20231006-turkic-states-meet-to-promote-middle-corridor-rail-freight-route/ (Erişim Tarihi: 20.01.2024).
[ii] “President Aliyev Highlights Role of Interstate Transport for OTS Members”, Caspian News, https://caspiannews.com/news-detail/president-aliyev-highlights-role-of-interstate-transport-for-ots-members-2023-11-4-39/ (Erişim Tarihi: 20.01.2024).
[iii] “President: Azerbaijan invested more than 20 billion US dollars in economy of Turkic states”, Azertag, https://azertag.az/en/xeber/president_azerbaijan_invested_more_than_20_billion_us_dollars_in_economy_of_turkic_states-2812147, (Erişim Tarihi: 20.01.2024).
[iv] “Turansez – Major Project Covering Turkic States’ Joint Economic İnitiatives, Minister Says”, Trend, https://en.trend.az/business/3840366.html, (Erişim Tarihi: 20.01.2024).
[v] “Erdogan’s Dream of a Turkic Fund Is Now a Reality. Here’s How It Works”, Trt World, https://www.trtworld.com/turkiye/erdogans-dream-of-a-turkic-fund-is-now-a-reality-heres-how-it-works-13539930, (Erişim Tarihi: 20.01.2024).
[vi] “Turkic States Meet to Promote Middle Corridor Rail Freight Route”, Middle East Monitor, https://www.middleeastmonitor.com/20231006-turkic-states-meet-to-promote-middle-corridor-rail-freight-route/ (Erişim Tarihi: 20.01.2024).
[vii] “Türk Devletleri Teşkilatı ülkelerine ihracat 10 ayda 5,6 milyar dolara ulaştı”, AA, https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/turk-devletleri-teskilati-ulkelerine-ihracat-10-ayda-5-6-milyar-dolara-ulasti/3066680, (Erişim Tarihi: 20.01.2024).
[viii] “President: Azerbaijan invested more than 20 billion US dollars in economy of Turkic states”, a.g.e., (Erişim Tarihi: 20.01.2024).
