Ekvador, özellikle son dönemde önemli güvenlik sorunlarıyla yüzleşen bir ülke konumundadır. Rehine krizinin ardından Devlet Başkanı Daniel Noboa, suç örgütlerine ve çetelere karşı askeri bir mücadele başlatmıştır. Ülkede yaşanan güvenlik sorunları, özellikle Covid-19 pandemisinin ekonomik etkileriyle birleşerek artmıştır. Hükümetin 2023 yılında kaydedilen sekiz bini aşkın şiddet olayı, bir önceki yılın neredeyse iki katına çıkarak ülkenin içsel istikrarsızlık durumunu göstermektedir. Geçtiğimiz yıl başkan adayının suikaste uğraması, şiddet olaylarına siyasi bir boyut kazandırmıştır.[1]
Hükümet, özellikle kokain kaçakçılığı çetelerinin artan etkinliğini, ülkenin zayıf kontrolünden faydalanarak güçlenen çetelerin neden olduğu şiddetin başlıca sorumlusu olarak görmektedir. Ekvador hapishanelerindeki çeteler, devletin kontrol zafiyetinden istifade ederek güçlerini genişletmiş ve bu durum hapishanelerdeki şiddetin artmasına neden olmuştur. Yetkililer, bu çete çatışmalarının hapishane kontrolü üzerindeki mücadelelerin bir yansıması olarak bu durumu değerlendirmektedirler. Bu bağlamda Ekvador’daki güvenlik sorunları, kokain kaçakçılığı çetelerinin büyüyen etkisi ve pandeminin ekonomik etkileri, zayıf hapishane ve siyasi kontrol gibi faktörlerin karmaşık bir tabloyu ortaya çıkardığını göstermektedir. Devlet Başkanı Noboa’nın aldığı askeri müdahale kararı, ülkenin içinde bulunduğu zorlu duruma etkili bir çözüm getirme amacını taşımaktadır.
Guayaquil, Ekvador’un kıyı şehri olarak bilinmekte ve aynı zamanda uyuşturucu kaçakçılığı açısından önemli bir merkez olarak kabul edilmektedir. Ülkenin Devlet Başkanı Noboa tarafından öne sürülen “Phoenix Planı”, çeşitli güvenlik önlemlerini içeren bir strateji olarak geliştirilmiştir. Bu planın ana hedefleri arasında; istihbarat birimi oluşturma, güvenlik güçlerine taktik silah sağlama, yüksek güvenlikli hapishaneler kurma ve limanlar ile havaalanlarında güvenliği artırma bulunmaktadır. Ancak planın 800 milyon dolarlık bir maliyeti vardır ve Amerika Birleşik Devletleri (ABD) tarafından 200 milyon dolarlık bir destekle Ekvador Ordusu’na yeni silahlar temin edilecektir.
Gündemde yerini alan son şiddet olayları, Los Choneros çetesinin lideri Adolfo Macias’ın hapishaneden kaçtığı haberiyle ortaya çıkmıştır. Yetkililer, Macias’ı bulma çabalarını sürdürmekte olup bu durum 9 Ocak 2024 tarihinden itibaren en az altı hapishanede şiddet olaylarına neden olmuş ve 100’den fazla gardiyan ve diğer çalışanın mahkumlar tarafından rehin tutulmasına sebebiyet vermiştir. Riobamba’daki hapishaneden 39 mahkumun kaçması da toplumun önemli ölçüde güvenlik endişesi yaşamasına ve hükümetin güvenlik politikalarına olan güvenin azalmasına yol açmıştır. Kamusal güvenliğin riske girmesine sebep olan bu kriz, Ekvador halkının otoriteye olan bakışını da büyük ölçüde etkileyecek bir hal almıştır.
Bu durum, Ekvador’da uyuşturucu kaçakçılığı ve çetelerle mücadeledeki zorlukları da vurgulamaktadır. Devlet Başkanı Noboa’nın önerdiği “Phoenix Planı”, suç örgütleriyle etkili bir şekilde başa çıkmak ve güvenlik durumunu iyileştirmek amacıyla önemli bir adım olabilir. Bu yaşanan olaylar da keza bu gibi plan ve stratejilerin gerekliliğini vurgulamaktadır. Bu çerçevede, Ekvador’un iç güvenlik politikalarının ve uygulamalarının gözden geçirilmesi ve güçlendirilmesi gerekliliği ortaya çıkmaktadır.
Şiddet olayları, Guayaquil’in bulunduğu Guayas eyaletinde sokağa sıçramış, iki polis hayatını kaybetmiştir ve ülke genelinde kaçırılmış polisler de bildirilmiştir. Noboa, şiddetin hükümetin hapishane liderleri için planladığı yüksek güvenlikli hapishane inşa etme planına bir tepki olduğunu belirtmiştir. Hükümet, 9 Ocak 2024 tarihinde 60 günlük olağanüstü hal ilan etmiştir. Bu durum askeri devriyeleri ve hapishaneleri içeren geniş bir alanda ulusal bir gece sokağa çıkma yasağını içermektedir. Noboa, Ekvador’da “içsel bir silahlı çatışma” olduğunu kabul etmiş ve çeşitli suç çetelerini terörist gruplar olarak tanımlayan bir kararname yayınlamıştır.
Olağanüstü hâl kapsamında, 23.00-05.00 arası sokağa çıkma yasağının uygulanacağı açıklanmıştır. Ancak bu önlemlere rağmen suç örgütleri, birçok polisi kaçırarak ve polis araçlarını ateşe vererek hükümete karşı saldırılarını sürdürmüştür.[2] Sosyal medya üzerinde paylaşılan görüntülerde, çete üyeleri tarafından kaçırılan polislerin Devlet Başkanı Daniel Noboa’dan yardım talebinde bulunduklarına dair çarpıcı ifadeler ortaya çıkmıştır. Bu durum, Ekvador’da hükümetin karşılaştığı ciddi güvenlik tehdidini vurgulamaktadır. Olaylar, ülkede genel bir güvenlik krizini derinleştirmekte olup olağanüstü hal ilanının halkın güvenliğini sağlamak amacıyla alındığı açıklanmıştır. Ancak, suç örgütlerinin devletin otoritesine karşı direnişini sürdürmesi, Ekvador’daki güvenlik durumunu daha da karmaşık hale getirmektedir. Bu bağlamda, hükümetin aldığı acil önlemler ve alınan tedbirlerin etkinliği önem arz etmektedir.
20 Ocak 2024 tarihinde firari durumda bulunan Adolfo Macias’ın karısı ve çocuklarının Arjantin Güvenlik Bakanı Patricia Bullrich’in açıklamalarına göre Arjantin’den sınır dışı edildiği bildirilmiştir. Bakan, Macias’ın karısı ve çocuklarının Cordoba bölgesinde bir mülkte gözaltına alındığını ve Ekvador’a iade edildiklerini açıklamıştır. İçişleri Bakanı Guillermo Francos, Arjantin’in “suçlular için bir sığınak olmayacağını” belirtmiştir.[3]
Ailenin Arjantin’de sınır dışı edilmiş olması bölgesel düzeyde güvenlik tehditlerine karşı daha etkili bir işbirliği ve koordinasyon ihtiyacını ortaya koymuştur. Güvenlikle ilgili politika ve tedbirlerin sadece ulusal değil, aynı zamanda bölgesel bir perspektiften ele alınması gerektiğini de aynı zamanda göstermiştir. Bu bölgede benzer sorunları yaşıyor olan iki ülkenin koordinasyon içinde çalışıp ülkelerindeki istikrarı koruma çabaları bölgelerinin de düzenini bu yolla sağlayabilecekleri gerçeğini ortaya koymaktadır.
Sonuç olarak Ekvador’daki güvenlik krizi, suç örgütleri ve çetelerle mücadelede önemli zorlukları yansıtmaktadır. Devlet Başkanı Noboa’nın öne sürdüğü “Phoenix Planı” gibi stratejik adımların yanı sıra alınan acil önlemler, ülkenin iç güvenlik sorunlarına etkili bir çözüm getirme amacını taşımaktadır. Ancak suç örgütlerinin direnci ve yaşanan olayların karmaşıklığı, bu mücadelelerin daha geniş bir perspektiften ele alınması gerekliliğini göstermektedir.
[1] “What Is Happening in Ecuador And Why Is It So Dangerous Now?”, Reuters, https://t.ly/jmOTl, (Erişim Tarihi: 30.01.2024).
[2] “Ekvador, Tarihinin En Yüksek Uyuşturucu İmhasını Gerçekleştirdi”, NTV, https://t.ly/VlVWY, (Erişim Tarihi: 30.01.2024).
[3] “Argentina Expels Family of Wanted Ecuadorean Gang Leader”, BBC News, https://www.bbc.com/news/world-latin-america-68038970,(Erişim Tarihi: 30.01.2024).
