Özellikle Ukrayna, Moldova ve Bosna-Hersek gibi ülkelerin AB üyeliği için yürüttüğü müzakerelerde yaşanan gecikmeler ve belirsizlikler, AB’nin iç dinamikleri ve uluslararası ilişkilerdeki değişen koşulların bir yansımasıdır. Örneğin Ukrayna’nın AB üyeliği için yapılan müzakerelerde, AB içindeki siyasi farklılıklar ve Rusya’yla ilişkilerdeki gerilimler müzakerelerin ilerlemesini engelleyebilmektedir.

Avrupa Birliği’nin (AB) Ukrayna’nın katılım sürecindeki ilerlemesi, son dönemde beklenmedik bir durağanlıkla karşılanmıştır. Haziran ayındaki Avrupa seçimlerinin ve ardından Avrupa Birliği Konseyi’nin Macaristan Başkanlığı’nın etkisiyle, Kiev’le müzakerelerin başlaması ertelenmiştir. Bu durum, AB’nin genişleme politikasının karmaşıklığını ve iç dinamiklerini bir kez daha gözler önüne sermektedir.

Ukrayna’nın adaylık süreci, 19 Şubat’ta başlamasına rağmen, AB’nin Ukrayna’nın katılımına yönelik tutumu beklenenden daha az aktif olmuştur. Angela Merkel’in eski bakanı ve Ukrayna’nın yanında duran bir figür olarak bilinen isim, sürekli olarak Kiev’in yanında yer alarak, üye devletlerin yapmaya hazır olmadıkları vaatlerde bulunmaktan çekinmemiştir. Ancak Rusya’nın 2022 yılındaki saldırısının ardından Paris ve Berlin, daha temkinli bir yaklaşım sergilemişler ve aceleci davranmaktan kaçınmışlardır.[2]

21 Şubat 2024 tarihinde Ukrayna’nın resmi adaylık statüsüne sahip olmasından bu yana AB’ye katılmak için bir sonraki aşama olan müzakerelerin çerçevesi, Avrupa seçimlerinden önce hazır olmayacak şeklinde bir açıklama yapılmıştır. Ancak mart ayına kadar bu durumun gündemde olduğu belirtilmiştir.

Bu karar, dönüşümlü AB Konsey başkanlığı tarafından toplanan bir hükümetlerarası konferansta 27 üye devlet tarafından oybirliğiyle kabul edilmelidir. Ancak, yılın ikinci yarısında Macaristan’ın bu görevi üstlenmesi, Ukrayna’nın müzakerelerinde belirsizlik yaratmaktadır. Başbakan Viktor Orban’ın Ukrayna’nın Avrupa’da yeri olmadığına dair sık sık yaptığı açıklamalar, sürecin hızlanması için bir engel oluşturmaktadır.

AB Antlaşmalarından bazı özgürlüklerin alınması gerekmese de 27 üye devleti (Fransa gibi daha genişleme konusunda isteksiz olanlar bile) aynı şekilde davranmıştır. Ukrayna’nın kriterleri karşılamamasına rağmen Kiev’e adaylık statüsü verilmesi, AB’nin Kiev’e ve Moskova’ya güçlü bir siyasi sinyal gönderme isteğinden kaynaklanmaktadır.

Diğer yandan, Gürcistan ve Macaristan gibi ülkelerin AB üyelik sürecindeki rolü ve etkisi de tartışma konusudur. Özellikle Macaristan’ın AB genişlemesi konusundaki tutumu ve Ukrayna’nın üyelik sürecindeki ilerlemeyi engelleyici rolü, AB’nin genişleme politikasının zorluklarını göstermektedir.

Aralık 2023 tarihinde AB liderleri, Ukrayna ve Moldova’yla katılım müzakerelerini başlatma kararı alırken, Bosna-Hersek’in müzakereleri başlatma önerisi gündeme gelmiştir. Ancak, müzakerelerin başlamaması ve ilerlemenin yavaş olması, çeşitli faktörlerin etkisi altında gerçekleşmektedir. 2024 yılının Mart ayında müzakereler hala başlamamıştır. Bu noktada Avrupa Parlamentosu, Haziran seçimlerinden önce bu süreci – özellikle Kiev ile – hızlı ilerletmekten çekinmektedir.

Diğer yandan Avrupa Komisyonu, Avrupa Birliği’nin Bosna-Hersek’le katılım müzakerelerini başlatmasını önermeye hazırlanmaktadır. Başkan Ursula von der Leyen, Batı Balkan ülkesindeki hala devam eden etnik ayrılıklara rağmen, bölgedeki Rusya ve Çin etkisinin artmasına nedeniyle AB’nin yürütme kolunun, üye devletlere Saraybosna ile müzakereleri başlatma çağrısında bulunacağını belirtmiştir. Ancak Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesi ve Moskova ve Pekin’in etki kazanmasına yönelik atılan adımlar, AB yetkililerini süreci hızlandırmaya zorlamaktadır. [3]

Von der Leyen, süreci hızlandırmak istediklerini şu sözlerle açıklamıştır: [4]

“Batı Balkanların yakınlaşmasını sadece beklemenin yeterli olmadığını fark ettik. Kapının açık olduğunu söylemek yeterli değil. Ayrıca sorumluluk almalı ve onların birliğimize giden yolunu her türlü olası şekilde desteklemeliyiz”

AB liderlerinin gelecek hafta Brüksel’de yapacakları zirvede tavsiyeyi tartışmaları beklenmektedir. Pro-Rus ayrılıkçı Bosna Sırp lideri Milorad Dodik, ülkede başkanlık ve diğer siyasi fonksiyonları zayıflatmaya devam ettiğinden dolayı diğer üye devletlerin müzakere sürecini onaylaması kesin görülmemektedir.

AB’deki Bosna’nın en büyük destekçileri (Avusturya, Hırvatistan, Macaristan ve Slovenya) Bosna’nın adaylığının Ukrayna ve Moldova’ya kabul edilmemesi için potansiyel vetolarını kullanarak Saraybosna’yı onaylamayı amaçlamaktadır. Ancak Bosna’nın AB’ye katılmasını, iki Doğu Avrupa ülkesinden daha az hak ettiğini düşünen birçok AB ve AB üye devletlerinden yetkili bulunmaktadır.

AB liderleri, Mart ayının sonuna kadar Bosna’nın ne kadar ilerleme kaydettiğine dair Avrupa Komisyonu raporu istemiştir. AB liderleri, 21-22 Mart 2024 tarihlerinde Brüksel’de bir zirve için tekrar bir araya geleceklerdir. Ancak Almanya ve Fransa’nın AB’nin genişlemeye odaklanmamasını tercih ettiği ve bunun yerine Ukrayna’nın silahlandırılmasıyla ilgilenmeyi tercih ettiği yönünde fikirler bulunmaktadır.

Bosna, 2022 tarihinde AB adayı statüsü verilmiştir. Bloğa katılmak için, ülkelerin yasaları ve standartları uyumlaştırması ve kurumlarının ve ekonomilerinin demokratik normları karşıladığını göstermesi gereken uzun bir süreçten geçmeleri gerekmektedir. [5] Von der Leyen, Bosna’nın “daha fazla ilerlemeye” ihtiyacı olduğunu kabul etmiştir, ancak “etkileyici adımlar” attığını vurgulamıştır. [6]

[1] “The Future of EU Enlargement”, Open Access Government, https://www.openaccessgovernment.org/the-future-of-eu-enlargement/173439/, (Erişim Tarihi: 12.03.2024).

[2] “EU Accession Negotiations: Ukraine Can Wait”, Le Monde, https://www.lemonde.fr/en/international/article/2024/02/25/eu-accession-negotiations-ukraine-can-wait_6556134_4.html, (Erişim Tarihi: 12.03.2024).

[3] “EU Commission to Recommend Accession Talks With Ukraine, Moldova, Georgia, Bosnia”, Radio Free Europe/Radio Liberty, https://www.rferl.org/a/ukkraine-moldova-georgia-bosnia-eu-enlargement/32857223.html, (Erişim Tarihi: 12.03.2024).

[4] Aynı yer.

[5]  “European Commission to Recommend EU Accession Talks With Bosnia”, Al Jazeera, https://www.aljazeera.com/news/2024/3/12/european-commission-to-recommend-eu-accession-talks-with-bosnia, (Erişim Tarihi: 12.03.2024).

[6] “Commission Proposes to Open EU Accession Negotiations with Bosnia and Herzegovina and Updates Progress Made”, European Commission, https://neighbourhood-enlargement.ec.europa.eu/news/commission-proposes-open-eu-accession-negotiations-bosnia-and-herzegovina-and-updates-progress-made-2024-03-12_en, (Erişim Tarihi: 12.03.2024).

The post AB’nin Genişlemesi: Kararlar, Zorluklar ve Gelecek Perspektifleri appeared first on ANKASAM | Ankara Kriz ve Siyaset Araştırmaları Merkezi.

Genel bir kanı, savaş ve çatışma ortamlarında bilhassa altın ve kıymetli emtiaların değer kazandığı yönündedir. Göç durumlarında da mücevher ve altın takılar gibi nispeten pahada ağır yükte hafif kıymetli takıların ilk taşınan eşyalar arasında olduğu yaygın bir kanıdır. Ancak bilhassa yüklü miktarda altın taşımak kolay değildir ve bu bağlamda yeni elektronik ve kripto para teknolojilerinin de dünyanın birçok yerinde kullanılabilmesi ve sanal ortamda tutulması, çatışma durumlarında önemli bir avantaj teşkil etmektedir.

Yakın dönemde küresel sistemde oluşan bazı çatlaklar yeni soru ve konuların gündeme gelmesine neden olmuştur. Bu süreçte, özellikle Rusya ve Ukrayna arasındaki savaşta kripto paraların oynadığı rol sorgulanmaya başlanmıştır. Savaşın süresi arttıkça bu sorular değişmiş veya derinleşmiştir. Savaşın başladığı 2022 yılının başlarında sorulan soruların geneli ‘Savaşın kripto piyasasına etkisi ne olacak?’ şeklindeyken; bugün kriptonun savaştaki etkisinin ne olduğu tartışılmaktadır.

Neden Kripto Para?

Kripto paraların birçok farklı statüye sahip aktör tarafından gittikçe daha fazla talep görmesinde iki temel faktörün rol oynadığı söylenebilir. Bunlardan ilki işlem kolaylığıdır. Özellikle kriz dönemlerinde basılı banknotları işleme sürmek oldukça zorlaşabilir. Ayrıca para çekmek ve bunu farklı bir para birimine çevirmek imkansızlaşabilir. Öte yandan kriz bölgelerinde nakdi para taşımak güvenlik açısından sorunlar teşkil edebilir. Dolayısıyla kripto kullanmak bir yandan zaman kazandırırken bir yandan da görece daha güvenli bir alternatif sunar. Kriptoların tercih edilmesinin oldukça önemli bir diğer sebebi ise regülasyona tabi olmamasıdır. Bu durum merkezileşmiş ve yasalarla düzenlenmiş piyasanın arkasından dolanmaya olanak sağlamaktadır. Nitekim temel olarak bu nedenlerle ülkelerin, iş dünyasının ve sıradan vatandaşın kriptolara yönelmesi durumu ortaya çıkmaktadır. Bu yöneliş, yaptırımların hedefi olan ve/veya çatışma bölgesinde yer alan ülkelerde ise çok daha üst boyutlara ulaşmaktadır.

Şubat 2022 tarihinde Rusya’nın Ukrayna’ya karşı başlattığı savaş, küresel ekonomiyi birçok açıdan derin şekilde etkilemiştir. Nitekim kripto piyasası da bu etkiden nasibini almıştır. Savaş başlarken birçok kişinin merak ettiği konu; savaşın kripto piyasasını nasıl etkileyeceği olmuştur. Elbette diğer ekonomi konularında olduğu gibi, küresel ölçekte etkiye sahip bu tarz çatışmalar kripto piyasasında da ilk etapta bir daralma yaratmıştır. Savaşın başlamasını takip eden süreçte, kısa dönemli veriler Bitcoin ve Rusya-Ukrayna Savaşı arasında negatif bir ilişki olduğunu ortaya koymuştur.[1] Savaşın başlarındaki bu düşüşün birçok farklı sebebi de sıralanabilir. Ancak bu noktada savaşın yarattığı kaos ve piyasaya dair olumlu öngörülerin azalması söz konusu ters ilişkide etkili olmuştur. Öte yandan savaş ilerledikçe sorulan soruların ve piyasadaki gidişatın yönü de değişmiştir.

Değinildiği üzere savaşın kripto piyasasına ilk etkisi bir şok niteliğinde ve olumsuz olmuştur. Ancak daha ilk günlerden itibaren savaşan ülkelerin ve toplumlarının kriptoya olan ilgisi farklı nedenlerle artmıştır. Bu artış gittikçe piyasanın hacmini genişletmiş ve bugün kripto paralar tekrar değer kazanmaya başlamıştır. Daha önce de belirtildiği üzere kriz coğrafyalarında kriptoların tercih edilmesindeki temel neden merkezi bir finans yapısına bağlı olmamasıdır. Elbette kriptoya bu yönelişi tek bir açıdan ele almak yanlış olacaktır. Merkezî olmayan bu finans sistemi farklı aktörlere farklı faydalar sağlamaktadır. Kripto paraların devletler kadar sıradan bireyler için de önemli olduğunu hatırlatmak gerekir. Buna ek olarak; regülasyona tabii olmaması kriptoların daima kötü amaçla kullanılacağı anlamına da gelmemektedir. Dolayısıyla birey ve devletin kriptoyu kullanışı arasındaki ayrıma bir de hangi amaçlara yönelik kullanıldığına dair bir sınıflandırmayı dahil etmek gerekmektedir.

Bilindiği üzere çatışma bölgelerinde fiziki ve teknolojik altyapı muazzam bir hasara uğramaktadır. Nitekim Ukrayna’da da savaşın başladığı günlerde bu hasar hissedilmiştir. Korku ve panik tüm bölgeyi hızla sarmıştır. Birçok sivilin ilk tepkisi canlarını kurtarmak için ülkeyi terk etmek olmuştur. Elbette bu terk ediş veya orada kalanlar için savaşın ortasında yaşama süreci boyunca oluşan para ihtiyacı sistemleri kilitlemiş ve birçok mağduriyet yaratmıştır. Dolayısıyla bölgedeki bireylerin çıkış yolu kripto paralar olmuştur. Örneğin savaşın başlarında Ukrayna’da mahsur kalan Türk öğrenciler, biletlerini kripto paraları işleme sokarak almışlardır. Zararına da olsa böyle bir yöntemle ilerlenmesinin sebebi kriptoların kaosun ortasında bir çıkış bileti sunması ve zaman konusunda kazanç elde ettirmesidir.

Savaş ilerledikçe kriptoların sıradan vatandaşlar için kullanımı da gittikçe artmıştır. Bunun temel nedeni Ukrayna için savaşın bölgede yarattığı kaos iken Rusya’da yaşayanlar için ise yaptırımlardır. Uluslararası İlişkiler’de yaptırımlar, bir devletin uluslararası hukuku çiğnediği durumlarda, silahlı çatışmaya alternatif olarak kullanılan kısıtlama ve cezalandırma uygulamalarıdır. Bu noktada söz konusu alternatifler arasında en önemli yeri tutan yaptırım türü, ekonomik yaptırımlardır. Nitekim Ukrayna Savaşı’nda da Batı’nın ilk başvurduğu yöntem bu olmuştur. Savaşın başlamasının akabinde Rusya’ya yönelik yaptırım ve ambargo kararları alınmış ve bugün de alınmaya devam etmektedir.

Elbette bu kararlar hedeflenen ülke ve hükümeti kadar o ülkenin insanlarını da etkilemektedir. Yaptırım uygulanan ülkelerdeki bireylerin, mali kısıtlamalar nedeniyle normal ticari işlemler olarak değerlendirilebilecek işlemleri gerçekleştirmesi neredeyse imkansızdır.[2] Nitekim bu imkânsızlık savaşın henüz başlarından itibaren Rus halkını kriptoya yöneltmiştir. Reuters’ın CryptoCompare’den aktardığı bilgilere göre, Ruble ile kripto para birimleri arasındaki ticaret hacmi, geçen haftaya göre üç kat artarak, savaşın beşinci günü olan Pazartesi günü 15,3 milyar rubleye ulaşmıştır.[3] Görüldüğü üzere ekonomik ilerleyiş ve kur oynaklığı konusunda kaygılı olan, yaptırıma tabi ülke vatandaşları, bu şekilde kayıplarını minimize etmeye çabalamıştır. Ancak bu konunun küresel birçok etkisi olan, devletler düzeyindeki, farklı bir boyutu da bulunmaktadır.

Yaptırım veya çatışma bölgesindeki devletlerin kriptoyu en çok kullandığı alanların başında yardımlar gelmektedir. Bunun nedeni yine aynı şekilde zamandan tasarruf ve regülasyonların atlatılmasıdır. Bu noktada gelen dış yardımların yalnızca yabancı devletlerden değil direkt yabancı ülke vatandaşlarından da alınanları kapsadığını belirtmek gerekmektedir. Özellikle Ukrayna hükümetinin bu yolla dikkate değer bir gelir elde ettiği görülmektedir. Ukrayna, savaş başlar başlamaz kripto üzerinden yapılması beklenen yardımlar için adresler paylaşarak bu yöntemin sıklıkla kullanılacağının sinyalini vermiştir. Savaşın başlamasından iki gün sonra Ukrayna Hükümeti, resmi Twitter hesabı üzerinden, bağış yapılması için iki kripto hesabı paylaşmıştır.^[4] Nitekim beklendiği gibi olmuş ve ilk günden itibaren bağışlar artarak devam etmiştir. Rusya da bu yolla bir miktar yardım almıştır fakat, Ukrayna’nın çok altında kalmıştır. Savaşın ilk yılının tamamlamasının ardından, Londra merkezli Elliptic’in oluşturduğu tablo durumu göstermektedir.

Tablo 1. Savaşın İlk Yılında Kripto Üzerinden Alınan Bağışlar

Kaynak: “Crypto Donations To Ukraine And Russia: Breaking Down The Numbers”,Elliptic, https://www.elliptic.co/blog/analysis/crypto-donations-to-ukraine-and-russia-breaking-down-the-numbers, (Erişim Tarihi: 11.03.2024).

Elliptic’in Mart 2023 tarihli analizine göre kripto üzerinden gerçekleşen transferlerde, savaşı takip eden bir yılda Rusya 5 Milyon dolar altında yardım alırken Ukrayna’nın aldığı yardımlar 200 Milyon doları aşmıştır. Ayrıca yukarıdaki analize NFT’lerin (değiştirilemez jeton) eklenmediğini de belirtmek gerekir. Bunlar da dahil edildiğinde, bugün yani savaşın ikinci yılının dolduğu günlerde sanal piyasa üzerinden yapılan yardımların çok daha yukarılara çıktığı tahmin edilmektedir. Elbette Ukrayna’nın aldığı yardımların bu denli yüksek olmasının nedeni özellikle Batı’da yer alan müreffeh devletlerin desteği ile açıklanabilir. Rusya bu açıdan daha aşağıda gözükse bile, özellikle yaptırımları atlatmak için kripto piyasasını sıklıkla tercih etmektedir.

Değinildiği üzere, yaptırımların uluslararası bir normun zarar gördüğü durumlarda, fail devlete uygulandığı söylenir. Bu konu, içinde farklı tartışmaları da barındırmasıyla birlikte, diğer yandan da net bir realiteyi yansıtmaktadır. Kuzey Kore, İran ve son dönemde gittikçe şiddetini arttırarak Rusya söz konusu yaptırımların hedeflendiği ülkelerde başı çekmektedirler. Özellikle Ukrayna Savaşı’nı takip eden dönemde Rusya’ya yönelik yaptırımlar kuvvetli şekilde devreye sokulmuştur. Rusya da bu yaptırımları aşabilmek için kripto piyasasını ciddi oranda kullanmaya başlamıştır.

Yaptırıma maruz kalan devletler kripto piyasada izledikleri bazı stratejilerle bu yaptırımları etkisizleştirmeyi amaçlamaktadır. Bu stratejiler özetle; siber korsanlık, teknolojik altyapıya yatırım ve kripto madenciliği, ulusal kripto para birimi oluşturmak, birkaç devletle ortak kripto para birimi oluşturmak ve kriptoyu teşvik etmek şeklinde sıralanabilir.[5] Savaş süresince Rusya’nın bu beş stratejide de ilerleme kaydettiği hatta genellikle başı çektiği söylenebilir.

Yukarıda sıralanan stratejiler elbette arttırılabilir. Ancak yaptırımların hedef aldığı ülkelerin işlemleri genellikle bu başlıklarda toplanmaktadır. Yayımlanan birçok haber Rus hükümetinin söz konusu stratejileri büyük oranda devlet eliyle desteklediği yönündedir. Başta Rusya olmak üzere yaptırım uygulanan devletlerin bu yönde derinleşmesi kripto işlem hacmini de büyük oranda genişletmektedir. Yine bir diğer çatışma bölgesi Filistin ve İsrail’de de finansın yön değiştirdiğine dair söylentiler bulunmaktadır. Kriz ve kaosun bugün hala sürdüğü bölgede kriptoya olan ilgi gittikçe artmaktadır. Hem Ukrayna hem de Filistin Savaşı’nın son dönemdeki yükselişle pozitif bir ilişki içerisinde olduğu düşünülebilir.

Tablo 2. Bitcoin Fiyatlarının Tarihçesi

Kaynak: “Price History of Bitcoin”, Investopedia, https://www.investopedia.com/articles/forex/121815/bitcoins-price-history.asp, (Erişim Tarihi: 25.03.2024).

Sonuç olarak, krizler ve çatışma ortamları ile kripto paraların değerlerinin artması arasında doğrudan bir ilişki olduğu düşünülmektedir ve bu yazıda bu ilişki değerlendirilmiştir. Altın ve diğer kıymetli madenler ile emtia piyasalarına benzer şekilde, kripto varlıkların ve Bitcoin’in de özellikle, Covid-19 salgını koşulları ya da Ukrayna–Rusya Savaşı, Gazze Savaşı gibi jeopolitik istikrarsızlıklarda genelde değer kazandığını gözlemlemek mümkündür. Bilhassa savaş ve yaptırım ortamlarını by-pass etmek için altın gibi, kripto varlıklar da kullanılan araçlardandır. Kripto düzenleme ve regülasyon eksiklikleri maalesef sadece kara para aklama değil, terör ve suç örgütlerinin finansmanı bakımından da bu varlıkların kullanılabileceği gerçeğini ön planda tutmaktadır.[6]

Dolayısıyla savaş ve olağanüstü hallerde de normal piyasalarda panik havası olduğu durumlarda kripto varlıklarda ani çıkışları gözlemlemek mümkündür. Çin başta olmak üzere bazı ülkeler kripto paraları ve veri madenciliği için kullanılan ekipmanların satışını dahi bu endişeyle yasaklamışlardır. Türkiye dahil, birçok OECD ülkesi de yasaklamaktan ziyade düzenleme ve daha katı regülasyondan ve kuralların getirilmesinden yana tavır almaktadır. Dolayısıyla, ilerleyen dönemde yeni kripto varlıkların düzenleme ve regülasyon kurallarının daha katı olması sonrası benzer jeopolitik çalkantılı dönemler ve istikrasızlık durumlarında nasıl fiyatlanacakları önemli bir merak konusudur.

[1] Appiah-Otoo, I., The Impact of the Russia-Ukraine War on the Cryptocurrency Market, Asian Economics Letters, 2023, 4(1).

[2] Christoph Wronka, Digital Currencies And Economic Sanctions: The İncreasing Risk Of Sanction Evasion, Journal of Financial Crime, 29/4, 2022.

[3] Tom Wilson, Crypto exchanges won’t bar Russians, raising fears of sanctions backdoor, Reuters, 3 Mart 2022, https://www.reuters.com/markets/europe/crypto-exchanges-wont-bar-russians-raising-fears-sanctions-backdoor-2022-03-02/, (Erişim Tarihi: 10.03.2024).

[4] Sümeyye Dilara Dinçer, “Ukrayna’ya Yaklaşık 17 Milyon Dolar Değerinde Kripto Para Bağışı Yapıldı”, Anadolu Ajansı, https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/ukrayna-ya-yaklasik-17-milyon-dolar-degerinde-kripto-para-bagisi-yapildi-/2517773, (Erişim Tarihi: 11.03.2024).

[5] Deane R. Konowicz, The New Game: Cryptocurrency Challenges US Economic Sanctions, Naval War College Newport, 2018,s. 7-11.

[6] Ali Oğuz DİRİÖZ, “Understanding National Governments’ Desire To Regulate Crypto Currencies Through Pre-Westphalian Concepts Of Sovereignty”, Uluslararası Suçlar ve Tarih, No: 23, (September 2022), s. 141-164. https://doi.org/10.54842/ustich.1167457.

The post Kripto Finans ve Çatışmalar: Çatışma Ortamları ile Kripto Paraların Değeri İlişkisi appeared first on ANKASAM | Ankara Kriz ve Siyaset Araştırmaları Merkezi.

Rusya-Ukrayna Savaşı’nın halen devam etmesi, Orta Doğu’da uzun süreli çatışma riskinin artması enerji güvenliği açısından riskleri taze tutmaktadır. Makroekonomik gelişmelerin beklenenin aksine durağanlık barındırması; dirençli enflasyon, yüksek borçlanma maliyetleri ve yüksek borç seviyeleri sebepler arasında görünmektedir.

Çatışma ve belirsizlik, yeni Dünya Enerji Görünümü için istenilenin aksine bir arka plan sağlamaktadır. Rusya-Ukrayna Savaşı kaynaklı Orta Doğu’daki istikrarsızlık, enerji piyasaları ve fiyatlarında daha fazla kesintiye yol açabilir. Bu, bir kez daha fosil yakıt çağının kırılganlıklarını ve daha sürdürülebilir bir enerji sistemine geçişin enerji güvenliği ve emisyonlar açısından sağladığı faydaları vurgulamaktadır. Bu geçişin kilit anahtarı ise kademeli ve planlı enerji dönüşümlerinden geçmektedir.

Küresel doğal gaz kullanımı, 2011 yılından bu yana yıllık ortalama neredeyse %2 artmış, ancak bu büyüme STEPS’e (Stated Policies Scenario) göre 2030 yılına kadar yıllık %0.4’e kadar düşebilir. Bugünün en büyük doğal gaz tüketicileri olan elektrik ve konut sektörleri ( toplam talebin sırasıyla %39’u ve %21’i), elektrik santrali ve ısıtma ihtiyacı için doğal gaz kapasite eklemelerinde zirveleri görmüştür. Bu iki sektördeki sınırlı talep, doğal gaz kullanımının 2030 yılına kadar zirveye çıkmasına yol açacaktır.

2022 yılında doğal gaz güç kapasitesi eklemelerinin puant noktası yıllık eklemelerin toplamının yaklaşık %65’ini oluşturarak 100 GW’nin üzerine çıktığı yıl olarak kayıtlara geçmiştir. Kapasite eklemeleri 2022 yılında 30 GW’den azalmıştır. Yıllık eklemelerdeki bu yavaşlamaya rağmen, küresel doğal gaz güç kurulu kapasitesi zamanla genişlemeye devam etmesinin önüne geçememiştir.

Gaz, bu açıdan kömürden farklıdır. Çünkü kurulu kapasitede gelecekte azalma beklenmektedir. Ancak STEPS’te elektrik sektöründeki doğal gaz talebi bugünden 2050’ye kadar azalırken, özellikle 2030’larda gazla çalışan elektrik santrallerinde ko-yakıt kullanımı ölçekte kullanılmaya başladığında güçlü bir düşüş görülmektedir. Şu an ise konutlarda ısıtma için doğalgazla çalışan kazanların satışları da zirve yapmış durumdadır. Doğalgaz kazanları toplam ısıtma ekipmanı satışlarının yaklaşık %40’ını oluşturmaktadır. Son yıllardaki satışlardaki düşüş, özellikle gelişmiş ekonomilerde hızla yükselen ısı pompalarının yükselişini yansıtmaktadır.

Bu talepteki zayıflama, elektrik üretiminde yenilenebilir enerjiye geçiş, ısı pompalarının yükselişi ve Rusya-Ukrayna Savaşı sebebiyle Avrupa’nın gazdan hızla uzaklaşmasından kaynaklanmaktadır. Talep, STEPS’te azalmaya devam etmektedir ve 2030 yılına gelindiğinde bu, gelişmekte olan piyasalarda ve gelişmekte olan ekonomilerdeki süregelen talep artışını daha da aşar hale gelmektedir.

Jeopolitik gerilimler; enerji güvenliğini hızlı ve uygun fiyatlı geçişlerin görünümlerini zayıflatmaktadır. Jeopolitik ve enerji, fosil yakıt çağı boyunca iç içe geçmiştir: ithalatçılar, tedarikler için ihracatçılara bağımlı hale gelmiş, ihracatçılar da gelir için ithalatçılara bağımlı hale gelmiştir. Üreticiler ve tüketiciler arasındaki politik ve ticari ilişkiler, bu bağımlılıkları yönetme biçimi olarak gelgitler yaşamıştır. Ancak riskler, başlangıçta petrol için daha sonra doğal gaz için de açık uluslararası enerji piyasaları tarafından hafifletilmiştir. İyi çalışan piyasalar, kilit üreticiler tarafından tutulan yedek kapasite gibi güvenlik ağlarıyla birlikte, ülkelerin arz ve talep değişikliklerini yönetmelerine yardımcı olmuştur: aynı zamanda aşırı değişen konjonktür veya jeopolitik olaylar nedeniyle meydana gelen kesintilere karşı bir tampon sağlamıştır. Ticaret, arz veya talep değişikliklerini yönetmek için büyük bir dengeleme alanına erişim sağlarmıştır. Etkileşimli ve yenilenebilir enerji açısından elektrik güvenliği için de giderek daha değerli hale gelmiştir.

Rusya-Ukrayna Savaşı, bugünün enerji sistemini jeopolitik şoklara karşı dayanıklılık açısından ciddi bir sınamaya tabi tutmuştur. Rusya’nın gaz tedarikini kesmesinin ardından fiyat artışları büyük etkiler doğurmuştur, ancak Rusya’nın gaz tedarikini politik kaldıraç olarak kullanma girişimi başarısız olmuştur. Rusya en büyük müşterisini kaybetmiş, güvenilir bir ihracatçı olarak itibarını zedelemiş ve tüketicilerin doğal gaza alternatifleri düşünmeleri için teşvikler yaratmıştır. Bu, küresel enerji krizi, doğal gaz talebinde ve Rus gaz ihracatında önemli bir aşağı yönlü revizyona yol açmıştır.

Ukrayna’nın işgalinden sonra Orta Doğu’daki gerilimler, petrol ve gaz arzının karşılaşmaya devam ettiği potansiyel riskleri vurgulamaktadır. Raporlar, özellikle Asya’da birçok gelişmekte olan piyasanın ve gelişmekte olan ekonomilerin petrol ve gaz ithalatında hem hacim hem de maliyet açısından önemli bir artış gördüğünü ortaya koymaktadır. Düşük güven düzeyinde bir dünya, bu kırılganlıkları sınırlama lehine yerel olarak mevcut kaynaklara yönelik teşvikler yaratacaktır. Bazı kısıtlamalarla temiz enerji için bazı fırsatlar yaratabilir.

Mevcut kaynaklar olduğunda, ithalatçı ülkeler aynı zamanda kırılganlıkları yönetmeye, yeni projelere yeşil ışık yakarak petrol ve gazın yerel üretimini önceliklendirmeye çalışabilir. Bu, marjinal olarak bazı destekler sağlayabilir, ancak ek üretimi hızlı bir şekilde teslim etmeyecek gibi görünmektedir. Tarihsel olarak, geleneksel bir projenin lisans almasından ilk üretime geçmesine ortalama olarak on yıldan fazla bir süre gerekmektedir. Dahası, böyle bir yaklaşım, küresel üretimi 1.5 °C eşiğinin ötesine itme riski taşır ve dünya küresel ısınmayı 1.5 °C’nin altında tutmak için harekete geçerse, yeni projelerin zarar etme olasılığını beraberinde getirir.

Yüksek jeopolitik gerilimlerin yaşandığı bir dünyada doğal gazın görünümü ek belirsizliklerle karşılaşacaktır. Bu belirsizlikler arasında LNG büyük bir alternatif olarak görünmektedir. 2030 yılının sonuna kadar yılda 250 milyar metreküp (bcm) kapasiteyle sıvılaştırma işlemlerine başlanması planlanmıştır. Bu da 2022 yılındaki küresel LNG arzının neredeyse yarısına denk gelmektedir. ABD ve Katar, ek LNG’nin %60’ını oluşturmakta ve Asya hedef pazarıdır: Sadece Çin, 2022 yılından bu yana ek 85 bcm gaz için anlaşmıştır. Gaz piyasaları son yıllarda giderek derinleşmiş ve likit hale gelmiştir. Bu durum yatırımcı güvenini desteklemiş ve şoklara yanıt verme yeteneğini artırmıştır. Bu trendin tersine dönmesi, opsiyonelliği ve güvenliği azaltacaktır.

Son bir dönemde aşırı oynaklık yaşayan fosil yakıt fiyatları, 2023 yılının ilk yarısında ılımlılaşmıştır, ancak piyasa dengeleri kırılgan kalmaya devam etmektedir. Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC+) bünyesindeki ana üreticilerin üretimlerini kısmalarıyla birlikte, petrol fiyatları Eylül 2023 tarihinde varil başına 90 ABD Doları’nın üzerine çıkmıştır. 2022 yılında doğal gazın Avrupa’da düzenli olarak MBtu başına 50 ABD Doları’nın üzerinde işlem gördüğü olağanüstü fiyat artışlarını takiben, Avrupa fiyatları yaklaşık MBtu başına 10 ABD Doları civarına gerilemiş, ancak bu fiyatlar son on yılda görülenlere kıyasla hala yüksekti. Bir yıl önce aşırı yüksek fiyatların üzerine, kömür fiyatları tekrar ton başına 150 ABD Doları’nın altına düşmüştür.

Bu, kriz döneminin geride kaldığı ve enerji sektörünün önceden olduğu gibi aynı yola döndüğü anlamına mı gelmektedir? Ne yazık ki, ne bu önerme ne de enerji sektörünün eskiden olduğu yola döndüğü önermesi doğru gibi görünmemektedir. Rusya’nın Ukrayna’daki savaşı ve Orta Doğu’daki istikrarsızlık, daha fazla kesinti ve karışıklık riskini artırmaktadır. Ve enerji yol haritası artık farklı görünmektedir. Makroekonomik koşullar daha zorlu hale gelmiş olsa bile dünya genelinde enerji geçişinin hızında büyük bir ivmenin işaretleri vardır.

2023 yılının ortasına gelindiğinde, Çin’deki talep toparlanması oldukça güçlü olmuştur. Ekonomik toparlanma yavaşlamasına rağmen Çin’in 2024 yılında küresel petrol talebinin büyük bir kısmını oluşturması beklenmektedir. Ve Rusya’nın üretimi ve ihracatı dünya çapında alıcılar bulmaya devam etmektedir, ancak gelirleri bir yıl öncesine göre önemli ölçüde düşük kalmıştır. Petrol talebindeki artış, özellikle havacılık yakıtlarındaki birkaç segment tarafından sürdürülmektedir. Zayıf talep ve fiyatlarla ilgili endişeler, Suudi Arabistan ve OPEC+ grubunun diğer üyelerinden bir dizi üretim kesintisine neden olmaya devam edebilir.[1]

[1] “World Energy Outlook 2023”, IEA, https://www.iea.org/reports/world-energy-outlook-2023, (Erişim Tarihi: 15.03.2024).

The post Rusya-Ukrayna Savaşı’nın 2. Yılında Küresel Enerji Dinamikleri appeared first on ANKASAM | Ankara Kriz ve Siyaset Araştırmaları Merkezi.

Bu riskleri azaltmak için Çin, Avrupa’yla işbirliğini geliştirmek için çaba sarf etmektedir. Başka bir ifadeyle Pekin, Avrupa’yla ilişkilerde “yanlış anlaşılmaları” düzeltmek, transatlantik etkisini azaltmak ve mümkünse ortadan kaldırmak için büyük gayret sarf etmektedir. Şi’nin Paris ziyareti, diplomatik ilişkilerin 60. yıldönümüne tekabül etmektedir. Bu görüşmelerde özellikle Çin-Rusya ilişkilerinin muhtevası, Ukrayna’daki savaşın sona ermesi ve ABD’nin Avrupa üzerindeki etkisi gibi zorlu konuların gündeme gelmesi beklenmektedir.

Çin, Rusya’yla olan bağlarını sürdürmesi nedeniyle Avrupa’yla zedelenen ilişkileri yeniden rayına oturtmaya oldukça heveslidir. Bunun yanı sıra Çin, Ukrayna’daki savaşın sona ermesi ve İsviçre’de barış görüşmelerinin başlatılması için Avrupa ve Rusya arasında mekik diplomasisi yürütmektedir. Bu bağlamda Çin’in hem Avrupa’yı hem de Rusya’yı barış müzakereleri masasına oturtmak için arabulucu gibi hareket ettiğini ileri sürebiliriz.

Son aylarda Pekin, Avrupa’nın ABD’nin etkisi altına girerek “riskten arındırma” ve “ikincil yaptırımlar” gibi kutuplaştırıcı hamleler yaptığını ileri sürmektedir. Nitekim AB’nin Çin şirketlerini Rusya’yla bağları nedeniyle kara listeye alma hamleleri, ABD’nin Çin’e yönelik ticaret savaşındaki uygulamalarıyla oldukça benzerdir. Çinli telekomünikasyon şirketleri, hızla büyüyen bilişim sektörü ve devasa elektrikli araç endüstrisi, Avrupa’nın Çin’le yeni bir ticaret savaşına girmesine yol açmaktadır. Öte yandan Pekin, Avrupalı yatırımcıların Çin pazarında kalmasını sağlama konusunda son derece isteklidir. Washington’un uyarıları ve yönlendirmesiyle Avrupa, Çin’e karşı ticaret savaşı başlatmaya hazırlanırken; Pekin, böyle bir hamlenin getireceği riskler konusunda Avrupa’ya sürekli uyarıda bulunmaktadır.

Bu süreçte Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü’ne (NATO) yeni katılan İsveç’in Başbakanı Ulf Kristersson, yaptığı açıklamada, Trump destekçilerinin Ukrayna cephesinde Avrupa’ya yardım etmesi karşılığında Avrupa’nın ABD’ye Çin’e karşı da daha sertleşeceğini göstermesinin akıllıca olacağını söylemiştir.[3] Nitekim, Transatlantikçi kanadın ısrarla savunduğu husus şudur ki; “Avrupa ülkeleri, savunma harcamalarını artırmalı ve ABD’nin Çin’le ilgili güvenlik kaygılarını daha fazla dikkate almalıdır.” Bu husus, Kristersson tarafından şu sözlerle ifade edilmiştir:[4]   

“(Avrupa’nın alması gereken) dersin bir kısmı da Amerika’nın dünyanın diğer bölgelerindeki meşru güvenlik kaygılarına da dikkat etmektir. Eğer ABD’nin Avrupa’ya bağlı olmasını istiyorsak, ABD’nin başka kaygıları da olduğunun farkına varmalıyız.”

Avrupa’nın Çin’le ilgili politika değişikliğine gitmesinde ABD iç siyasetindeki son gelişmelerin de etkisi vardır. Nitekim Avrupa, Trump’ın potansiyel zaferi konusunda endişelidir. Bu durumda Avrupa’nın savunma alanında ve Ukrayna’ya destek konusunda yalnız kalma tehlikesi ortaya çıkmaktadır. Bu risk nedeniyle Avrupa, ABD’nin desteğini kazanabilmek adına Çin konusunda artık daha sert politikalara yönelme kararı almış olabilir.  

Diğer yandan Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi, Münih Güvenlik Konferansı’nda yaptığı konuşmada, Trump’ın göreve gelmesi halinde herhangi bir politika değişikliğine gitmeyeceklerini şu sözlerle aktarmıştır:[5]

“Dünya ne kadar değişirse değişsin, sorumlu büyük bir ülke olarak Çin, ana ilkelerini ve politikalarını tutarlı ve istikrarlı tutacak ve çalkantılı bir dünyada istikrar için sağlam bir güç olarak hizmet edecek. Çin ve Avrupa, jeopolitik ve ideolojik dikkat dağıtıcı unsurlardan uzak durmalı ve birlikte çalışmalı.”

Çin, küresel düzeyde yaşanan jeopolitik farklılıkların Avrupa’yla yakın işbirliğinin önüne geçmesini istememektedir. Avrupa ise Rusya konusunda yaşadığı görüş ayrılıklarının bir benzerini Çin meselesinde de yaşamaktadır. Burada dikkat çeken husus, Avrupa’nın en güçlü ülkelerini oluşturan Fransa, Almanya ve İngiltere’nin yaşamış olduğu görüş ayrılığıdır. Bu üç ülke hem Rusya hem Çin konusunda karmaşık görüşlere sahiptir.

Diğer Avrupa ülkeleri de Rusya ve Çin meselesinde hemfikir değildir. Artık Avrupa, Rusya ve Çin’le eş zamanlı olarak mücadele etmeyi hedeflemektedir.Bu, aslında dünyanın Batı ile Rusya-Çin arasında ikiye bölünmesi, yani kutuplaşma ve yeni bir Soğuk Savaş dönemi demektir. ABD-Çin rekabetinin derinleşmesiyle birlikte Avrupa devletleri, yakın gelecekte Çin’le “sistematik bir yüzleşmeye” hazırlanmaktadır.  

Avrupa Birliği (AB), Çin’i resmi olarak “stratejik bir ortak”, “ekonomik bir rakip” ve “sistemik bir rakip” olarak görmektedir.[6] Batılı demokrasileri temsil eden AB ve G7 gibi kurumlar, Çin’in ekonomik potansiyelinden faydalanmak istemekle birçok meselede Pekin’i eleştirmektedir. Bu bağlamda Batılı güçler Pekin’e karşı uyumlu bir duruş sergilemekte zorlanmaktadır. Konuyla ilgili AB Konseyi Başkanı Charles Michel, “Avrupa, Çin’e karşı saf olmaktan kaçınmak için çok açık bir irade gösterdi, ancak onunla sistematik bir çatışma mantığına da girmek istemedik” ifadelerini kullanmıştır.[7] Buradan hareketle, küresel düzlemdeki değişimler ne olursa olsun Avrupa-Çin ilişkilerinde önümüzdeki süreçte itidal, sağduyu ve diyalog anlayışının hâkim olacağını söylemek mümkündür.

[1] “China’s Xi Jinping To Visit France in Early May”, Politico, https://www.politico.eu/article/china-xi-jinping-visit-france-early-may-macron-paris/, (Erişim Tarihi: 20.03.2024).

[2] “EU Agrees New Sanctions on Russia, Blacklisting Companies in Mainland China for The First Time”, Euronews, https://www.euronews.com/my-europe/2024/02/21/eu-agrees-new-sanctions-on-russia-blacklisting-companies-in-mainland-china-for-the-first-t, (Erişim Tarihi: 20.03.2024).

[3] “Sweden: If You Want US To Help in Europe, Back Washington On China, Politico.eu”, Alliansfriheten, https://www.alliansfriheten.se/sweden-if-you-want-us-to-help-in-europe-back-washington-on-china-politico-eu/, (Erişim Tarihi: 20.03.2024).

[4] “Sweden’s PM: Europe Needs To Talk China, Defense Spending To Keep US Support On Ukraine”, Politico, https://www.politico.eu/article/sweden-prime-minister-ulf-kristersson-nato-europe-china-defense-spending-support-ukraine/, (Erişim Tarihi: 20.03.2024).  

[5] “Europe Is Nervous About A Potential Trump Win. China Sees An Opportunity”, CNN, https://edition.cnn.com/2024/02/19/asia/europe-is-nervous-about-a-potential-trump-win-china-sees-an-opportunity/index.html, (Erişim Tarihi: 20.03.2024).   

[6] “EU Not Seeking ‘Systematic Confrontation’ As Rival China Grows”, Al Jazeera, https://www.aljazeera.com/news/2022/10/22/eu-not-seeking-systematic-confrontation-as-rival-china-grows, (Erişim Tarihi: 20.03.2024).  

[7] Aynı yer.

The post Çin’in Avrupa’yla İşbirliği Arayışları appeared first on ANKASAM | Ankara Kriz ve Siyaset Araştırmaları Merkezi.

Daha sonrasında La Parisien Gazetesi’ne demeç veren Macron, Rus birliklerini durdurmak için kara harekatı başlatmayı göze aldığını açıklamıştır:[2]

“Belki bir noktada, ben bunu istemiyorum ve başlatan taraf olmayacağım ama Rus kuvvetlerine karşı koymak için nerede olursa olsun kara operasyonu düzenlenmesi gerekebilir. Her türlü tehdide hazırız. Rusya Federasyonu tarafından gerilim daha da tırmandırılırsa Ukrayna’nın ve Avrupalıların güvenliği için tepki vermeye hazır olacağız, ancak saldırganlığı başlatan ilk Fransa olmayacak.”

Macron, aynı açıklamasında Ukrayna’daki çatışmaya ilişkin önerileri Putin’le görüşmeye hazır olduğunu da söylemiştir:[3]

“Putin ararsa telefonu açarım. Bu benim sorumluluğum ve onun önerilerini dinleyeceğim. Fransa’nın Ukrayna’da süren çatışmadaki rolü ‘savaşın siniri’ gibidir. Bir yandan Ukrayna’nın savunma kabiliyetini, askeri teçhizatını güçlendirmek için gereken her şeyi tedarik etmemiz, ama aynı zamanda gerilimi düşürmeye de katkıda bulunmamız gerekiyor. Putin bir şey teklif etmek isterse dinlerim.”

Macron’un açıklamalarına karşılık Rusya Dış İstihbarat Servisi (SVR) Direktörü Sergey Narışkin, Fransa’nın Ukrayna’ya göndermek için yaklaşık 2 bin asker hazırladığını öne sürmüştür. SVR Direktörü, Fransız birliğinin Rus Ordusu’nun öncelikli hedefi haline geleceğini vurgulamıştır:[4]

“Ülkenin mevcut yönetimi sıradan Fransızların ölümünü ve generallerin endişelerini umursamıyor. Rusya Dış İstihbarat Servisi’ne ulaşan bilgiye göre, Ukrayna’ya ilk aşamada yaklaşık 2 bin kişiden oluşacak bir birlik gönderilmeye hazırlanıyor.”

Narışkin, iddiasını ileri taşıyarak Ukrayna’da halihazırda Fransız askeri varlıklarının bulunduğunu iddia etmiştir. Macron’un bu açıklamalarını da söz konusu Fransız personelin ağır kayıplar yaşadığını ve bu iddia edilen 2 bin kişilik askeri gücün söz konusu personelin yerine geçeceğini ileri sürmüştür. Macron’u Fransız kamuoyundan gerçekleri saklamakla itham eden Narışkin’e göre; Fransa’nın Ukrayna’da kaybettiği personellerin bilgisi yayınlanırsa bu Fransız toplumunda infial yaratabilir:[5]

“Macron, er ya da geç gerçeği açıklamak zorunda kalacak ama ‘itirafı’ mümkün olduğunca geciktirmeye çalışacaktır. Bu tür hassas verilerin yayımlanması, özellikle de çiftçilerin ülke genelinde hükümet karşıtı kitlesel protesto gösterileri düzenlediği bir ortamda, vatandaşları protesto gösterilerine kışkırtabilir.”

Bu gelişmelerin ardından 15 Mart 2024 tarihinde Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Almanya Şansölyesi Olaf Scholz ve Polonya Başbakanı Donald Tusk, Berlin’de bir toplantı düzenlemiştir. Toplantının ana gündem maddelerinden birisi Fransa’nın giderek yoğunlaşan Ukrayna diskuruna karşılık Almanya’nın Taurus füzelerini Ukrayna’ya göndermeyi reddetmesi olmuştur. Polonya Başbakanı Donald Tusk da iki aktör arasında arabuluculuk misyonu üstlenmiştir. Tusk, toplantı öncesinde yaptığı paylaşımda, Ukrayna’nın ihtiyacı olan şeyin “daha az laf ve daha çok cephane” olduğunu söyleyerek Macron’a gönderme yapmıştır. Paris yönetimi, Kiev’e yapılan fiili askeri yardım konusunda geride olmasına rağmen Macron’un üst perdeden bir üslup takınması eleştirilere maruz kalmıştır.[6] 

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Macron’un söylemlerine ilişkin yaptığı açıklamada, tartışmaya yeni bir boyut getirmiştir. Putin, 13 Mart 2024 tarihinde yayınlanan bir röportajında Macron’un Ukrayna konusunda söylemini yükseltmesinin, Afrika’daki etkisini Kremlin’e kaptırmanın verdiği “kızgınlıktan” kaynaklandığını söylemiştir:[7]

“Sanırım bir tür kızgınlık var ama onunla (Macron) doğrudan temas kurduğumuzda bu konuyu oldukça açık bir şekilde konuştuk. İğneyi kendinize batırmadan çuvaldızı başkasına batırmak kolaydır. Belki de Fransa Cumhurbaşkanı’nın böylesine keskin ve oldukça duygusal bir tepki vermesi, bazı Afrika ülkelerinde yaşananlarla da bağlantılıdır.”

Sonuç olarak Macron’un açıklamaları, Rusya-Ukrayna Savaşı’nın da ötesinde Fransa’nın dış politika hamleleri konusunda yeni tartışmalar yaratmıştır. Batı devletleri tarafından savaşın başından beri giderek daha da çok kullanılmaya başlanan “Rusya’nın varoluşsal bir tehdit olduğu” ve bu yüzden de Ukrayna’nın her halükârda savunulması gerektiği retoriği, Macron’un bağlamında da değerlendirilmelidir. Fransa başta olmak üzere Avrupa’da giderek sertleşen çiftçi protestolarına karşılık olarak bu tavır, Macron özelinde hem kendi iç işlerinde hem de AB düzeyinde bir konsolidasyon çabası olarak görülebilir. Macron’a, Scholz ve Tusk’la gerçekleştirdiği toplantı da yöneltilen “az laf, çok iş” eleştirisi de bu durumu kanıtlar niteliktedir. Rusya tarafından öne sürülen, Fransa’nın Ukrayna’da halihazırda askeri varlığı olduğu iddiaları da önem taşısa da Putin’in bahsettiği “Fransa’nın Afrika’daki etkisini Rusya’ya kaybettiği” diskuru söz konusu tartışmanın bir diğer önemli boyutudur.

[1] Corbet, S., “Macron again declines to rule out Western troops in Ukraine, but says they’re not needed now”, Associated Press, https://apnews.com/article/france-macron-ukraine-troops-caa788d2455dafb06dd87f79c4afe06f, (Erişim Tarihi: 20.03.2024).

[2]“Macron: Ukrayna’da Rus güçlerine karşı kara operasyonu düzenleyebiliriz”, Sputnik, https://sputniknews.com.tr/20240317/macron-ukraynada-rus-guclerine-karsi-kara-operasyonu-duzenleyebiliriz-1081763008.html (Erişim Tarihi: 20.03.2024).

[3] Aynı yer.

[4]“Rusya Dış İstihbarat Servisi: Fransa, Ukrayna’ya 2 bin asker gönderecek”, Sputnik, https://sputniknews.com.tr/20240319/rusya-dis-istihbarat-servisi-fransa-ukraynaya-2-bin-asker-gonderecek-1081846926.html, (Erişim Tarihi: 20.03.2024).

[5] Aynı yer.

[6] Caulcutt, C., et al., “‘Unity is strength,’ insist Macron, Scholz and Tusk as trio tries to bury the hatchet over Ukraine strategy”, Politico, https://www.politico.eu/article/emmanuel-macron-olaf-scholz-donald-tusk-unity-ukraine-strategy/, (Erişim Tarihi: 20.03.2024).

[7]“Putin addresses French president’s concerns over Russian presence in Africa”, Africa News, https://www.africanews.com/2024/03/14/putin-addresses-french-presidents-concerns-over-russian-presence-in-africa//, (Erişim Tarihi: 20.03.2024).

The post Macron’un Ukrayna’ya Asker Gönderme Çağrısı appeared first on ANKASAM | Ankara Kriz ve Siyaset Araştırmaları Merkezi.

Bakanlık, Papa’nın yorumlarının “kudret hakkını yasallaştırdığını ve uluslararası hukuk normlarının daha fazla göz ardı edilmesini teşvik ettiğini” söylemiştir. Batı, Ukrayna’yı nasıl destekleyeceğini düşünürken ve Donald Trump’ın Kasım ayındaki başkanlık seçimlerini kazanması halinde ABD’nin politikasında keskin bir değişikliğe gitme ihtimali belirirken Putin, esasen savaş alanını mevcut cephe hatları boyunca dondurmayı teklif etmiştir. Ancak Ukrayna bu öneriyi reddetmektedir.[2]

Kremlin Sözcüsü Dmitry Peskov, gazetecilere yaptığı açıklamada, “(Papa’nın) müzakerelerden yana konuşması oldukça anlaşılabilir bir durum” demiştir. Peskov, Devlet Başkanı Vladimir Putin’in defalarca Rusya’nın barış görüşmelerine açık olduğunu söylediğini dile getirmiştir. Peskov, “Ne yazık ki hem Papa’nın açıklamaları hem de bizimki de dahil olmak üzere diğer tarafların tekrarlanan açıklamaları son zamanlarda kesinlikle sert ret cevapları aldı” demiştir. Rusya, kendi güvenliğini sağlamak için Şubat 2022 tarihinde Ukrayna’ya “özel bir askeri operasyon” kapsamında askerlerini gönderdiğini söylemektedir. Kiev ve Batı ise bunu sömürge tarzı bir “fetih savaşı” olarak nitelendirmektedir.[3]

Moskova’nın müzakere teklifleri her zaman Kiev’in Moskova’nın ele geçirdiği ve Rusya’nın bir parçası ilan ettiği topraklardan vazgeçmesine dayanmaktadır. Bu toprakların, Ukrayna’nın altıda birinden fazla olması ise kayda değer bir durum meydana getirmektedir ve bu ihtimali zorlaştırmaktadır.  Peskov, Batı’nın Rusya’yı “stratejik bir yenilgiye” uğratma umudunun “en derin yanılgı” olduğunu söylemiş ve: “Başta savaş alanı olmak üzere olayların seyri bunun en açık kanıtıdır” demiştir.[4]

Peskov, “Bu, aynı zamanda hepimiz için tehlikeli olacaktır. Çünkü Moskova’da öğrenilen ders, askeri güç kullandıklarında, binlerce insanı öldürdüklerinde, başka bir ülkeyi işgal ettiklerinde istediklerini elde ettikleridir.” diye devam etmiştir. Ukrayna Dışişleri Bakanlığı, Başpiskopos Visvaldas Kulbokas’ın Papa’ya “iyinin kötüye karşı zaferini sağlamak için güçlerin derhal birleştirilmesi gerektiği konusunda dünya toplumuna sinyaller göndermesinin beklendiğini” söylediğini açıklamıştır.[5]

Ukrayna’nın barış istediği, ancak bunun adil, Birleşmiş Milletler ilkelerine ve Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenski’nin barış planına dayalı bir barış olduğu belirtilmiştir. Zelenski, 10 Mart 2024 tarihinde yaptığı açıklamada, Papa’nın “sanal arabuluculuk” yaptığını söylerken, Dışişleri Bakanı da Kiev’in asla teslim olmayacağını söylemiştir.[6]

2022 yılında Putin’le görüşmeleri reddeden bir kararname imzalayan Zelenski, geçen hafta Rusya’nın İsviçre’de yapılacak bir barış zirvesine davet edilmeyeceğini söylemiştir. Zelenski’nin barış planı, Rus askerlerinin geri çekilmesini, Ukrayna’nın 1991 sınırlarına geri dönmesini ve Rusya’nın eylemlerinden sorumlu tutulması için gerekli sürecin işletilmesini öngörmektedir. Rusya böyle bir önkoşul altında herhangi bir görüşme yapamayacağını söylemektedir.

Bu gelişmeler, Papa Francis’in Ukrayna’daki savaşa son vermek için müzakere çağrısını ve buna karşılık gelen farklı tepkileri ele almaktadır. Kremlin’in bu çağrıyı “anlaşılır” bulmasıyla birlikte NATO Genel Sekreteri’nin Putin’in Ukrayna’da askeri başarı elde edemeyeceği fikrini vurgulaması arasında temel olarak bir ikilik bulunmaktadır. Gelişmeler, farklı tarafların Ukrayna Krizi’ne ilişkin görüşlerini, stratejilerini ve politikalarını yansıtırken, barış ve çözüm için farklı yaklaşımları yansıtmaktadır.

Kremlin’in pozisyonu, Rusya’nın barışçıl çözümlere açık olduğunu, ancak müzakerelerin sadece Ukrayna’nın Rusya’nın taleplerini kabul etmesi durumunda gerçekleşebileceğini öne sürmektedir. NATO ise Ukrayna’nın egemenliğini ve bağımsızlığını koruyacak müzakerelerin ancak Rusya’nın askeri olarak üstünlük kazanamayacağını anladığı zaman gerçekleşebileceğini savunmaktadır.

Aynı zamanda bu gelişmeler, Papa’nın çağrısının yanı sıra, Ukrayna hükümetinin ve liderlerinin bu çağrılara nasıl yanıt verdiklerini de ele almaktadır. Ukrayna’nın Papa’nın çağrısını eleştirerek, bunun uluslararası hukuka aykırı olduğunu ve güçlünün haklı olduğunu teşvik ettiğini iddia etmesi dikkat çekicidir. Ayrıca, Ukrayna’nın barış isteği ve Zelenski’nin barış planının vurgulanması, ülkenin istikrarlı ve bağımsız bir şekilde var olma arzusunu yansıtmaktadır, denebilir.

Sonuç olarak bu gelişmeler uluslararası ilişkiler, çatışma çözümü ve diplomatik müzakere stratejileri gibi konularda önem arz eden hususlar meydana getirmektedir. Ayrıca, farklı aktörlerin Ukrayna krizine yönelik çıkarlarını ve stratejilerini anlamak için bir zemin sunmaktadır. Bu tür gelişmeler, uluslararası ilişkilerdeki güç dinamikleri, çatışma yönetimi ve barış süreçleri hakkında daha geniş bir tartışma içinde değerlendirilebilir.

[1] “Kremlin, NATO at Odds Over Pope’s Call for Ukraine to Show ‘White Flag’ and Start Talks”, Reuters, https://www.reuters.com/world/europe/russia-says-popes-appeal-ukraine-war-is-west-2024-03-11/, (Erişim Tarihi: 12.03.2024).

[2] “Russia, NATO at Odds Over Pope’s Call for Ukraine to Show ‘White Flag’”, Al Jazeera, https://www.aljazeera.com/news/2024/3/11/kremlin-nato-at-odds-over-popes-call-for-ukraine-to-show-white-flag, (Erişim Tarihi: 12.03.2024).

[3] “Kremlin, NATO at Odds over Pope’s Call for Ukraine to Show ‘White Flag’ and Start Talks”, Asharq Al-Awsat, https://english.aawsat.com/world/4905626-kremlin-nato-odds-over-pope%E2%80%99s-call-ukraine-show-%E2%80%98white-flag%E2%80%99-and-start-talks, (Erişim Tarihi: 12.03.2024).

[4] “Kremlin, NATO at Odds Over Pope’s Call for Ukraine to Show ‘White Flag’ and Start Talks”, Reuters, https://www.reuters.com/world/europe/russia-says-popes-appeal-ukraine-war-is-west-2024-03-11/, (Erişim Tarihi: 12.03.2024).

[5] “Kremlin, NATO Chief at Odds Over Papal Suggestion of Ukraine-Russia Talks”, Voice of America, https://www.voanews.com/a/kremlin-nato-chief-at-odds-over-papal-suggestion-of-ukraine-russia-talks/7523327.html, (Erişim Tarihi: 12.03.2024).

[6] “Russia, NATO at Odds Over Pope’s Call for Ukraine to Show ‘White Flag’”, Al Jazeera, https://www.aljazeera.com/news/2024/3/11/kremlin-nato-at-odds-over-popes-call-for-ukraine-to-show-white-flag, (Erişim Tarihi: 12.03.2024).

The post Papa’nın Çağrısı Rusya-Ukrayna Savaşı’nı Durdurabilir mi? appeared first on ANKASAM | Ankara Kriz ve Siyaset Araştırmaları Merkezi.

Scholz, Macron ve Tusk, yaptıkları ortak basın toplantısında, Ukrayna için ortak silah alımı, üretimi ve tedariki, Ukrayna’da silah fabrikaları kurma, Ukrayna’ya uzun menzilli toplar gönderme ve Ukrayna’ya daha fazla askeri eğitimci gönderme sözü vermiştir. Konuyla ilgili Macron, şui afdelri kullanmıştır:[3]

“Üçümüz aynı iradeyi paylaşıyoruz. Bir şeyler yapmaya istekliyiz, koordineliyiz ve hazırız… Bugünkü toplantı bizim için birliğimizi pekiştirme fırsatıdır. Ayrıca Weimar Üçgeni (Berlin, Paris ve Varşova arasındaki görüşmelerin resmi adı) bağlamında üçümüzün de aynı fikirde olduğunu söylemek istiyoruz.”

Bu buluşmadan 2 gün öncesi, 13 Mart 2024 tarihinde Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, devlet televizyonuna verdiği röportajda, nükleer silahların olası kullanımıyla ilgili yine Batı’ya tehditte bulunmuştur. Son günlerde Kremlin, NATO’nun Rus hedeflerine saldırması veya kara birlikleriyle çatışmaya girmesi halinde, nükleer silahların olası kullanımı da dahil olmak üzere büyük bir misillemede bulunmaya hazır olduğu yönünde defalarca tehditte bulunmaktadır. Buna cevap olarak Scholz, Macron ve Tusk’ın Berlin’de bir araya gelerek Rusya’ya karşı birliktelik mesajı vermeleri dikkat çekicidir. Almanya, Fransa ve Polonya başta olmak üzere önde gelen Batılı aktörlerin perde arkasında nükleer güç Rusya’yla doğrudan çatışmaya yol açabilecek geniş kapsamlı planlar yaptıkları ileri sürülmektedir.[4]

Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve İngiltere, Ukrayna’nın Rusya’ya karşı verdiği savaşı derinleştirmesini ve bu konuda Kıta Avrupası’nın Kiev’e verdiği desteğini artırmasını arzulamaktadır. Ukrayna’daki savaşı sürdürmek için Avrupa’nın tartıştığı son hususlardan biri de ortak askeri sanayi kompleksinin kurulmasıdır. Fransa, uzun zamandır Avrupa’nın özellikle savunma politikalarında kendi stratejik özerkliğini ilan etmesini savunurken; Almanya, ABD’yle güvenlik bağlarını sürdürme konusunda daha istekli durumdadır.

Almanya, ABD’den sonra Ukrayna’nın en büyük ikinci silah tedarikçisi haline gelirken, Fransa açık ara 14’üncü sırada yer almaktadır.[5] Bu yetersizlikten dolayıdır ki Paris yönetimi, Kiev’e daha fazla savunma desteği için Avrupa’nın birlikte hareket etmesi gerektiğini ileri sürmektedir. Avrupa, yapılması gerekenin farkındadır, ancak somut kararlar alarak harekete geçmekte zorlanmaktadır.

Fransa, Rusya’ya karşı savaşmak için NATO birliklerinin Ukrayna’ya konuşlandırılması seçeneğini gündemde tutmaya devam etmektedir. Macron’un Ukrayna’yla ilgili bu sert çıkışları nedeniyle Rusya, bu kez Fransa’yı hedef almaya başlamıştır. Örneğin Macron, Rusya’nın Kiev veya Odesa’ya yaklaşması halinde Ukrayna’ya asker göndermeye hazır olduğunu yinelemiştir.[6] Fransa, potansiyel olarak Batılı birlikleri Ukrayna’ya göndermeye sıcak bakan ülkelerden oluşan bir ittifak kurmaktadır.[7] Fransa Dışişleri Bakanı Stéphane Séjourné, bu meseleleri görüşmek üzere Litvanya’ya gitmiş ve burada Baltık ve Ukraynalı mevkidaşlarıyla buluşarak yabancı birliklerin mayın temizleme gibi alanlarda Ukrayna’ya yardım edebileceği fikrini desteklemiştir.

Fransa’nın bu çabalarına ek olarak Almanya’nın Ukrayna’ya askeri desteğinde en fazla tartışılan konu Taurus füzelerinin tedariki meselesidir. Bugüne kadar İngiltere, Fransa ve ABD, Rusya’ya karşı koyabilmesi adına Ukrayna Silahlı Kuvvetleri’ne güçlü uzun menzilli füzeler sağlamıştır. Ancak Ukrayna Ordusu, daha ziyade Alman yapımı Taurus sistemlerini talep etmektedir.[8] Almanya ise bu füzelerin Ukrayna’daki savaşı derinleştireceğinden endişe ettiği için menzili kısaltmak için yeniden programlamayı istemektedir. Mevcut durumda füzelerin Ukrayna’ya tedarikini reddeden Berlin, Kiev’in Rusya’daki hedefleri vurmak suretiyle gerginliği tırmandırmasından endişe duymaktadır.

Scholz, Ukrayna’ya hassas, uzun menzilli bir mühimmat olan Alman yapımı Taurus seyir füzelerinin tedarik edilmesi yönündeki iç ve dış baskılara aylardır direnmektedir.[9] Giderek kuşatma altına alınan Ukrayna’ya yardım etmek için çaresiz kalan bazı müttefikler, Almanya’nın fikrini değiştirmeye yardımcı olması beklenen bazı planlar hazırlamıştır. İngiltere Dışişleri Bakanı David Cameron, Almanya’nın İngiltere’ye Taurus füzeleri göndermesini ve böylece İngiltere’nin Ukrayna’ya daha fazla Storm Shadow seyir füzesi göndermesini sağlayacak bir plana açık olduğunu ima etmiştir.

Ukrayna’ya silah tedariğinin son aylarda yavaşlaması, başta İngiltere olmak üzere Avrupalı aktörleri harekete geçirmiştir. Polonya, ilk başlarda Fransa’nın tekliflerine mesafeli yaklaşırken, İngiltere’nin devreye girmesiyle birlikte Polonya-Fransa-Almanya ittifakının yeniden canlandığı söylenebilir. Özellikle Polonya ve Almanya’nın Fransa’nın Ukrayna’yla ilgili önerilerini dışlamamaları, aksine birliktelik mesajı vermeleri, Rusya karşısında oluşturulan koalisyonun genişlemesi anlamına gelebilir. 

[1] “Leaders of Germany, France, Poland meet to mend rifts over Ukraine war”, AlJazeera, https://www.aljazeera.com/news/2024/3/15/leaders-of-germany-france-poland-meet-to-mend-rifts-over-ukraine-war, (Erişim Tarihi: 16.03.2024).   

[2] Aynı yer.

[3] “Germany, France and Poland pledge to escalate war with Russia at Berlin summit”, WSWS, https://www.wsws.org/en/articles/2024/03/16/ippw-m16.html, (Erişim Tarihi: 16.03.2024).    

[4] “Ukraine war: Europe split clouds Macron talks with Scholz in Berlin”, BBC, https://www.bbc.com/news/world-europe-68573441, (Erişim Tarihi: 16.03.2024).     

[5] “‘Germany and France are drawing two completely different conclusions from the war in Ukraine’”, Lemonde, https://www.lemonde.fr/en/opinion/article/2024/03/10/germany-and-france-are-drawing-two-completely-different-conclusions-from-the-war-in-ukraine_6604289_23.html, (Erişim Tarihi: 21.02.2024). 

[6] “Macron Ready to Send Troops to Ukraine if Russia Approaches Kyiv or Odesa”, Kyivpost, https://www.kyivpost.com/post/29194, (Erişim Tarihi: 12.03.2024).  

[7] “France finds Baltic allies in its spat with Germany over Ukraine troop deployment”, Politico, https://www.politico.eu/article/france-finds-baltic-allies-in-its-spat-with-germany-over-ukraine-aid-sikorski-nato-macron-troops-war/, (Erişim Tarihi: 12.03.2024).   

[8] “Why Germany’s Taurus is Europe’s most-wanted long-range missile”, FT, https://www.ft.com/content/09f2ec36-de20-4ea2-abf2-49f70275c521, (Erişim Tarihi: 12.03.2024).    

[9] “Why Germany is reluctant to send Taurus missiles to Ukraine”, Economist, https://www.economist.com/the-economist-explains/2024/03/12/why-germany-is-reluctant-to-send-taurus-missiles-to-ukraine, (Erişim Tarihi: 12.03.2024).

The post Fransa-Almanya-Polonya İttifakı Ne Anlama Geliyor? appeared first on ANKASAM | Ankara Kriz ve Siyaset Araştırmaları Merkezi.

Ermenistan’ın tarihi, özellikle Sovyet dönemi nedeniyle Rusya’yla olan bağlarıyla sıkı bir şekilde ilişkilidir. Bağımsızlığını kazandıktan sonra Erivan, Avrasya Ekonomik Birliği’ne katılma ve Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü (KGKÖ) gibi farklı anlaşmalar ve ittifaklar aracılığıyla Rusya’yla güçlü siyasi, ekonomik ve askeri bağlarını sürdürmüştür.

Başta Ukrayna, Moldova ve Gürcistan olmak üzere diğer eski Sovyet cumhuriyetleri de aktif bir şekilde Avrupa Birliği’yle daha derin bir entegrasyon arayışına girmiş ve bu yolda çeşitli zorluklarla karşılaşmışlardır. Gürcistan, AB’ye aday ülke statüsü kazanmasına rağmen, sınırları içerisinde Rusya’nın desteklediği Abhazya ve Güney Osetya gibi iki çatışmanın yarattığı karmaşıklıklarla mücadele etmektedir. Benzer şekilde, Transdinyester’de Kremlin destekli bir vekil devletin varlığına rağmen Moldova’ya AB üyeliğine giden açık bir yol sağlanmıştır. Ukrayna’da ise AB’yle daha yakın bağlar kurma arayışı, Kırım’ın ilhakı ve Ukrayna’nın doğusunda devam eden çatışmalarla kendini gösteren Rusya’nın direnciyle karşılaşmıştır.

Ukrayna, Moldova ve Gürcistan’ın izlediği AB yanlısı yolların aksine Ermenistan, 2013 yılında önceki hükümetinin Rusya liderliğindeki Avrasya Gümrük Birliği’ne uyum sağlamayı tercih etmesiyle farklı bir yol izlemiştir.[1] Bununla birlikte, Rusya’yla son dönemde yaşanan hayal kırıklıkları, Ermenistan’ın dış politika yönelimine ilişkin değişen görüş ve yaklaşımının şekillenmesinde önemli bir rol oynamıştır.

Erivan, özellikle bölgesel çatışmalar ve jeopolitik baskılar karşısında koruma ve destek için sık sık Moskova’ya başvurmuştur. Ancak Ermenistan’ın Rusya’yla ilişkisi, hoşnutsuzluk ve gerilim anlarının damgasını vurduğu karmaşık bir ilişki olmuştur. Ermenistan’daki 2018 “Kadife Devrimi”, Moskova yanlısı elitlerin iktidardan indirilmesi ve yerlerine reformist bir hükümetin geçmesiyle ülkenin iç siyasetinde önemli bir değişimin sinyalini vermiştir. Bu değişim, Ermenistan’ın Rusya’yla olan bağlarının, özellikle de demokrasi, sivil haklar ve dış politikaya yaklaşımı açısından yeniden değerlendirilmesini beraberinde getirmiştir.

Rusya’nın korumasından duyulan bu hoşnutsuzluk 2022 yılındaki sınır savaşı ve ardından Dağlık Karabağ konusunda yaşanan çatışma sırasında daha da belirgin hale gelmiştir. Ermenistan’ın KGAÖ içindeki resmi yükümlülüklerine rağmen Rusya’nın tepkisi birçok Ermeni tarafından yetersiz olarak algılanmıştır. Sınır çatışması sırasında destek eksikliği ve Azerbaycan’ın Dağlık Karabağ’daki saldırısı sırasında Rus barış güçlerinin geri çekilme kararı, Ermeniler arasında yaygın bir hayal kırıklığına ve öfkeye yol açmıştır. Ermeni sakinlerin Dağlık Karabağ’dan kitlesel göçü, Rusya’nın Ermeni çıkarlarını etkili bir şekilde koruyamadığı algısının daha da altını çizmiştir. Bu gelişmeler ışığında ve Moskova’nın kilit bölgesel meseleleri ele alışından duyulan memnuniyetsizliğin artmasıyla Erivan nihayetinde örgüt üyeliğini askıya alma kararı almıştır.

Ermenistan’ın Rusya’nın Ukrayna’daki eylemlerini, özellikle de Putin’in savaşını desteklemeyi reddetmesi, iki ülkenin dış politika önceliklerindeki bu ayrışmayı vurgulamıştır. Ermenistan’daki reformist hükümet, Moskova’nın saldırgan taktiklerinden uzak durmaya ve Batı’nın demokrasi ve insan hakları değerlerine daha yakın durmaya çalışmıştır.

Diğer hareketler de Erivan’ın Kremlin’den duyduğu memnuniyetsizliği ortaya koymuştur. Daha önce Rus silah tedarikine olan bağımlılığından kayda değer bir şekilde ayrılan Ermenistan, son zamanlarda askeri teçhizat için Fransa ve Hindistan’a yönelerek savunma ortaklıklarını çeşitlendirmiştir. Bu stratejik değişim, Fransa’dan MBDA yapımı Mistral füzelerinin tedarik edilmesiyle örneklenmiş ve geleneksel Rus tedarikçilerden uzaklaşıldığını göstermiştir.[2] Ayrıca Ermenistan’ın Fransa’yla savunma alanındaki işbirliği silah anlaşmalarının ötesine geçerek eğitim ve danışmanlık hizmetlerini de kapsar hale gelmiştir. Önemli bir gelişme olarak Fransa’nın prestijli Saint-Cyr Askeri Okulu ile Ermenistan Askeri Akademisi arasında bir ortaklık kurulmuştur.

Ayrıca, gerilimin tırmandığı ve Rusya’nın Ukrayna’daki altyapı ve sivil hedeflere yönelik saldırılarının arttığı bir dönemde Erivan’ın etkilenen bölgelere insani yardım ulaştırma niyetini açıklaması da diplomatik bir dalgalanma etkisi yarattı. Ermenistan’ın yardım taahhüdüne karşılık olarak Rusya, Ermenistan’ın kriz sırasında Ukrayna’yı destekleme kararına ilişkin Moskova’nın endişelerini yansıtacak şekilde Ermenistan Büyükelçisini çağırmıştır.[3]

AB üyeliğine giden yolun uzun ve karmaşık bir süreç olduğu, genellikle gerçekleşmesinin yıllar aldığı ve bazı durumlarda hiçbir zaman meyve vermediği bilinirken, Ermenistan’ın AB üyeliğine aday olarak değerlendirilmesini öneren son karar, Rusya’nın bölgedeki etki alanının dinamiklerindeki çarpıcı bir değişimi örneklemektedir. Dahası bu karar, ulusların egemenliklerini giderek daha fazla ortaya koymaya ve geleneksel ittifaklardan bağımsız olarak kendi stratejik çıkarlarını gözetmeye çalıştıkları eski Sovyet coğrafyasındaki daha geniş jeopolitik eğilimleri de yansıtmaktadır.

[1] “Armenia Turns Away from the EU”, OSW Ośrodek Studiów Wschodnich, https://www.osw.waw.pl/en/publikacje/analyses/2013-09-04/armenia-turns-away-eu, (Accessed: 13.03.2024).

[2] “France Plants Flag in Russia’s Backyard with Armenia Arms Deals”, Politico, https://www.politico.eu/article/france-seeks-to-up-ante-in-former-soviet-union-with-new-weapons-for-armenia/, (Accessed: 13.03.2024).

[3] “Russia Summons Armenian Ambassador Over Ukraine Aid Pledge”, Politico, https://www.politico.eu/article/russia-summons-armenian-ambassador-over-ukraine-aid-pledge/, (Accessed: 13.03.2024).

The post Ermenistan’ın AB Adaylığı: Moskova’nın Etki Alanından Kurtulmak appeared first on ANKASAM | Ankara Kriz ve Siyaset Araştırmaları Merkezi.

AB Parlamentosu’ndaki en büyük güç olan muhafazakâr Avrupa Halk Partisi (EPP) tarafından ikinci dönem Avrupa Komisyonu başkan adaylığına yeniden seçilen Ursula von der Leyen,[2] 1958 doğumlu bir Alman siyasetçidir. Siyasi kariyerine Almanya’da başlamış ve 2009-2019 yılları arasında Alman Federal Meclisi üyesi olarak görev yapmıştır. Bunun yanında farklı bakanlık pozisyonlarında bulunmuş ve Almanya Hristiyan Demokrat Birliği (CDU) üyesi olarak aktif rol oynamıştır. Tıp geçmişi vardır ve doktorasını yapmıştır. 2019-2024 yılları arasında görev yapacağı Avrupa Komisyonu Başkanı olarak altı ana hedef belirlemiştir: Avrupa Yeşil Anlaşması, dijital çağa hazır bir Avrupa, kapsayıcı bir ekonomi, Avrupa için daha güçlü bir küresel varlık, Avrupa değerlerinin desteklenmesi ve Avrupa demokrasisine yeniden odaklanma.[3] Avrupa Konseyi toplantılarında, G7 ve G20 zirvelerinde, AB dışındaki diğer devletlerin zirvelerinde ve Avrupa Parlamentosu ve Konsey’deki önemli tartışmalarda Komisyon’u Başkan Von der Leyen temsil etmektedir.

Avrupa Komisyonu, 2019-2024 yılları arasındaki vizyonunu açıklarken küresel belirsizlikler karşısında birlikteliğe vurgu yapmaktadır. Avrupa; kapsayıcılık, eşitlik ve ortak değerlerin korunmasına öncelik verirken sürdürülebilir bir gezegen ve dijital ekonomiye geçişte liderlik etmeyi hedeflemektedir. İstihdam ve ekonomik kalkınmadaki güçlü yönlere rağmen hırs ve başarılardan gurur duyma çağrısı yapılmaktadır. Avrupa Parlamentosu’yla işbirliği ve stratejik gündemlerle uyum önem taşımaktadır. Genel olarak Komisyon, Avrupa’nın içsel ve dışsal zorlukları ele alma potansiyelinden yararlanmayı ve küresel liderlik için ülke içinde daha fazlası için çaba göstermeyi amaçlamaktadır.[4] Avrupa Komisyonu’nun beş yıl vizyonu, küresel belirsizliklerin ortasında birliğe odaklanmıştır. Kapsayıcılık ve ortak değerlere öncelik verirken sürdürülebilirlik ve dijital ekonomi alanlarında liderlik etmeyi hedeflemiştir. Avrupa Parlamentosu’yla işbirliği ve stratejik gündemlerle uyum önem taşımıştır.

Avrupa Komisyonu, Covid-19 salgınıyla başa çıkmak için birtakım stratejiler yürütmüştür. Sağlık, ekonomi ve toplumsal refahı sürdürmek amacıyla çeşitli önlemler alınmıştır. İlk olarak hızlı aşı geliştirme ve dağıtımıyla vatandaşların sağlığının korunması hedeflenmiştir. Ayrıca AB Dijital Covid Sertifikası gibi yeni araçlarla seyahat yasaklamaları kalkarak sınır ötesi hareketlilik kolaylaştırılmıştır. Bu durum vatandaşların normalleşme sürecine geçişini desteklemiştir. Bunun yanında ekonomik olarak işsizlik risklerini azaltmak amacıyla acil önlemler alınmıştır. Örneğin, Acil Durumda İşsizlik Risklerini Azaltma Desteği (SURE) gibi araçlarla milyonlarca vatandaş desteklenmiş ve iş yerlerinin kapanmasının önüne geçilmiştir. Global çapta Komisyon, COVAX’a önemli katkılarda bulunarak ve Covid-19 Araçlarına Erişim Hızlandırıcısı (ACT-Accelerator) tarzı girişimlerle küresel dayanışmayı desteklemiştir. Avrupa Sağlık Birliği gibi girişimlerle sağlık krizlerine hazırlıklı olmayı ve sağlık sistemlerini güçlendirmeyi amaçlamıştır. AB Dijital Covid Sertifikası gibi girişimlerin yanında aşı geliştirme ve adil dağıtım konularına odaklanmaları pandemi anında çok etkili olmuştur. Komisyon’un “SURE” gibi destek tedbirleri mali gerilemeleri hafifletmiştir. COVAX ve ACT-Accelerator aracılığıyla küresel dayanışma çabaları, küresel sağlık işbirliğindeki liderliklerini vurgulamıştır.

NextGenerationEU, temiz ve dijital geçişlerde hedefleri aşarak 800 milyar Euro’nun üzerinde yatırımla AB’nin pandemiden sonra toparlanmasını desteklemiştir. İklim felaketlerine karşı 5.8 milyon insana yardım ederek ve enerji tüketiminde tasarruf sağlayarak iklim eylemini hızlandırmıştır. Programın işgücü piyasalarından iş ortamlarına kadar gerçekleştirdiği reformlar ekonomik dayanıklılığı arttırmıştır. Ayrıca NextGenerationEU, milyonlarca kişiye yüksek hızlı internet erişimi ve dijital hizmetler sağlayarak yenilikçiliği ve sosyal uyumu teşvik etmektedir. Bu, AB’nin kolektif büyüme ve sürdürülebilirlik konusundaki kararlılığının bir kanıtı olmuştur. NextGenerationEU’nun sosyal uyum kararlılığı, milyonlarca kişi için yüksek hızlı internet erişimi ve dijital hizmetlerin kolaylaştırılması açısından açıkça görülmektedir. Bu konular genel olarak AB’nin kolektif büyüme ve sürdürülebilirliğe olan bağlılığının bir kanıtıdır.

AB, Rusya’nın Ukrayna’yı işgaline karşılık vererek toplamda 88 milyar Euro’yu aşan kapsamlı insani, mali ve askeri yardım sağlamıştır. Milyonlarca Ukraynalı mülteciye kucak açarak ve Rusya’ya önemli yaptırımlar uygulayarak Ukrayna’ya karşı uluslararası desteği koordine edilmiştir. Böylece Avrupa’da uluslararası hukuk ve istikrarı koruma kararlılıklarını göstermektedir.

Avrupa Komisyonu, değişen stratejik ortam karşısında Avrupa’nın dayanıklılığını, güvenliğini ve savunma kabiliyetlerini güçlendirmek için önemli çabalar sarf etmiştir. Kritik altyapının fiziksel güvenliğinin arttırılması, organize suç ve terörizmle hem çevrimdışı hem de çevrimiçi mücadele, dezenformasyonla mücadele, kolluk kuvvetleri arasında sınır ötesi işbirliğinin geliştirilmesi, Schengen bölgesinin yönetişiminin güçlendirilmesi, NATO ile ortaklığın derinleştirilmesi ve savunma sanayinin harekete geçirilmesi önem taşımaktadır. Bu girişimler, karmaşık güvenlik sorunlarının ortasında Avrupa vatandaşlarının emniyet ve güvenliğini sağlamaya yönelik bir kararlılığı yansıtmaktadır. Kritik Kuruluşların Dayanıklılığı Direktifi ve Avrupa Savunma Fonu gibi spesifik tedbirlerin de dahil edilmesi, Komisyon’un stratejik önceliklerinin kapsamlı bir şekilde anlaşıldığını göstermektedir. Genel olarak bu, Avrupa güvenlik dinamikleri ve Komisyon’un güncel güvenlik sorunlarının ele alınmasındaki konumunda incelikli bir anlayışı yansıtmaktadır.

Rusya-Ukrayna Savaşı sırasında Moskova’nın enerji tehdidine yanıt olarak AB, enerji kriziyle başa çıkmak için kapsamlı bir stratejiyi uygulamıştır: Rus gazına olan bağımlılığı azaltarak farklı enerji kaynaklarına yönelmiştir. Gaz kullanımını %18 azaltmak için yenilenebilir enerji genişlemesine gidilmiştir. Rüzgâr ve güneş enerjisi kurulumunu hızlandırarak elektrik üretimi sağlamıştır. AB Enerji Platformu ile ortak gaz temini yaratılarak pazarlık gücünü artırmıştır. Rus fosil yakıtlarından enerji bağımsızlığına ulaşarak güvenlik, dayanıklılık ve erişilebilirliği sağlamıştır.

Komisyon; sel, yangın, deprem ve tıbbi olağanüstü durumlar gibi felaketlere karşı Avrupa’nın afet yanıt mekanizmasını güçlendirmiştir. AB Sivil Koruma Mekanizması ve rescEU gibi girişimler, 2019 yılından bugüne 3 milyar eurodan fazla kaynakla hızlı yardım sunmaktadır. Avrupa’nın yangın söndürme filosu, kıtada ve hatta Kanada’da yaşanan krizlere yardım etmiştir. 2020 yılından bu yana koordine edilen 232 İnsani Hava Köprüsü operasyonu ile AB hem birlik içinde hem de küresel olarak acil durumlara faaliyet göstermektedir.

Avrupa Yeşil Anlaşması, 2050 yılında iklim nötralizesini sağlama ve sera gazı emisyonlarını 2030 yılına kadar %55 oranında azaltma amacıyla geliştirilmiş kapsamlı bir strateji olmuştur. Temiz bir ekonomiyi ve sürdürülebilir yatırımları teşvik etmiş, ayrıca Adil Dönüşüm Fonu gibi tedbirlerle sosyal adaleti sağlamıştır. AB, sürdürülebilir finansta öncü konumdadır ve Karbon Sınır Düzeltme Mekanizması aracılığıyla karbon sızıntısı gibi küresel sorunları ele almıştır. Genel olarak Avrupa Yeşil Anlaşması, Avrupa ve dünya için daha yeşil ve daha refah bir gelecek için bir yol haritası belirlemiştir.

AB, riskleri en aza indirirken vatandaşlar ve işletmeler için fayda sağlama odaklı olarak dijital liderlikte önemli adımlar atmıştır. Fiber optik ve 5G’ye yapılan yatırımlar kırsal da alanları kapsamıştır. Dijital Hizmetler Yasası, çevrimiçi temel prensipleri ve kullanıcı haklarını vurgulayarak platform sorumluluklarına önem vermiştir. Dijital Pazarlar Yasası adil rekabet ve şeffaflığı sağlamıştır. AB’nin Yapay Zekâ Yasası, yeniliği teşvik ederken güveni koruyan yüksek riskli yapay zekâ kullanımlarına odaklanmıştır. Veri Yasası da veri paylaşımını teşvik etmeyi ve bulut pazarının rekabet gücünü artırmayı amaçlamıştır. Fiber optik ve 5G altyapısına yapılan stratejik yatırımlar sadece kentsel-kırsal dijital uçurumu kapatmakla kalmamış, aynı zamanda işgücünü temel dijital becerilerle donatmış ve ekonomik büyümeye ve kapsayıcılığa katkı sağlamıştır.

Avrupa; stratejik yatırım, düzenleyici destek ve uluslararası işbirliği sayesinde endüstriyel rekabetçiliği önceliklendirmiştir. Avrupa Çip Kanunu ve Kritik Hammaddeler Kanunu gibi girişimler, temel kaynakları güvence altına almayı ve yerli üretimi teşvik etmeyi amaçlamıştır. Bu yaklaşımla coğrafi tehditlere karşı dayanıklılığı kuvvetlendirirken, AB’nin ekonomik güvenliğini ve temiz enerjide global liderliğini güçlendirmiştir.

Von der Leyen Komisyonu, işçilerin becerilerini ve refahını öne çıkarırken bir sosyal pazar ekonomisi oluşturmaya odaklanmıştır. Başta eğitime yatırım yapıp aynı zamanda ücretleri dengelemek konusunda önemli adımlar atmıştır. Özellikle platform çalışması gibi gelişen alanlarda çalışma koşullarını iyileştirerek hedefe ulaşmayı kolaylaştırmıştır. Ayrıca ücretlerin şeffaflığını teşvik etmişlerdir, ihtiyaç sahibi ailelere çocuk bakımı desteği ve kurumsal liderlikte çeşitliliği sağlamışlardır. Bunların yanı sıra herkesin etkin rol alabileceği daha kapsayıcı bir toplum oluşturmak için ayrımcılıkla mücadele etmişlerdir.

Avrupa Komisyonu’nun düzensiz göçle ilgili yaklaşımı, dış sınır kontrolünü güçlendirmeyi, sığınma prosedürlerini hızlandırmayı ve üye ülkelerin sorumluluklarını netleştirmeyi içermektedir. Esnek bir dayanışma mekanizması işbirliğini teşvik ederken; üçüncü devletlerle gerçekleştirilen ortaklıklar temel sebeplere odaklanmıştır. Amaç, insani prensipleri etkili göç yönetimiyle dengelemek, uluslararası yükümlülüklere uygunluğu sağlarken AB’nin güvenliği ve istikrarı artırmaktır. Genel olarak bu adımlar, düzensiz göçün meydana getirdiği zorlukları hafifletmiştir. Olayın temel sebeplerine odaklanıp uluslararası gerekliliklere uyumunu sağlayarak Avrupa Komisyonu, Avrupa’da daha sürdürülebilir ve etkili bir göç yönetim sistemi yaratmıştır.

Komisyon aynı zamanda AB’de demokrasiyi savunmayı ve hukukun üstünlüğünü güçlendirmeyi temel politika haline getirmiştir. Yabancı müdahaleler ve dezenformasyon gibi tehditlere yönelik yasal düzenlemeler getirerek medya özgürlüğünü ve çoğulculuğunu koruma gibi adımlar atmıştır. Yıllık Hukukun Üstünlüğü Raporu ve Bütçe Koşulluluk Mekanizması gibi uygulama mekanizmalarının yürürlüğe girmesi, tüm üye ülkelerde demokratik ilkeleri korumak için kararlı bir tutumu göstermektedir.

Von der Leyen Komisyonu, stratejik ittifaklar ve girişimler sayesinde Avrupa’nın global çapta konumunu güçlendirmiştir. Afrika ve Amerika Birleşik Devletleri de dahil olmak üzere küresel ortaklarla yapılan işbirliği çabaları, iklim eylemi, ticaret ve teknoloji gibi alanlarda AB’nin rolünü güçlendirmiştir. Global Gateway gibi girişimler, AB’nin sürdürülebilir kalkınma ve dünya çapında iş oluşturma hakkındaki taahhüdünü göstermiştir ki bu durum da Avrupa’nın güvenilir bir ortak olarak itibarını pekiştirirken dünya sahnesindeki etkisini artırmıştır.

[1] “Keeping our promise to Europe: The story of the von der Leyen Commission”, Avrupa Komisyonu, https://commission.europa.eu/document/download/37fb50d6-73e1-426c-bd4a-87c44c8763d9_en?filename=Keeping-our-promise-to-Europe_brochure.pdf, (Erişim Tarihi: 09.03.2024).

[2] “EPP Congress elects its lead candidate for European Commission President”, Avrupa Halk Partisi, https://www.epp.eu/news/epp-congress-elects-its-lead-candidate-for-european-commission-president, (Erişim Tarihi: 09.03.2024).

[3] “Biography”, Avrupa Komisyonu, https://education.ec.europa.eu/node/2282, (Erişim Tarihi: 09.03.2024).

[4] “Political guıdelines for the next European Commission 2019-2024”, Avrupa Komisyonu, (Erişim Tarihi: 10.03.2024).

The post Avrupa Komisyonu’nun “Ursula von der Leyen Komisyon Dönemi Raporu” appeared first on ANKASAM | Ankara Kriz ve Siyaset Araştırmaları Merkezi.

Rusya’yla ilişkilerin olumlu gelişmesi, AB içinde II. Dünya Savaşı sonundan bu yana bir kanat içerisinde kabul görmüş olan Amerika Birleşik Devletleri’nden (AB) daha bağımsız ve stratejik kararlarını kendi alabilen bir AB fikrini yeniden ve daha geniş bir ölçekte canlandırmıştır. Öyle ki Rusya’yla ilişkiler hızlı bir şekilde ve olumlu ilerlerken ABD ile daha mesafeli bir duruş sergilenmeye başlamıştır. Bosna ve Kosova krizleri ABD’siz bir Avrupa fikrine önemli bir darbe vurmuşsa da II. Körfez Savaşı, ABD ve Avrupalılar arasındaki görüş ayrılığını daha da derinleştirmiştir. Maastricht ile sağlam temellere oturan AB ise önce AB Anayasası girişimi, ardından da onun ikamesi olan Lizbon Sözleşmesi ile stratejik özerklik yönünde önemli bir ivme kazanmıştır. ABD ve Rusya ile yaşanan gelişmeler Avrupa’nın güvenlik algısını olumlu yönde değiştirmiş ve Avrupalı devletler, güvenlik ve savunma konularından ziyade diğer konulara odaklanmıştır. Savunma ve güvenlik geri planda kalmış, hatta başta ABD’nin taktik nükleer silahları olmak üzere ABD’nin Avrupa’daki askeri varlığını sona erdirilmesi bile talep edilmiştir.

Ancak tüm bu olumlu gelişmelere rağmen ABD-Rusya ilişkileri, özellikle 2000’li yılların başından itibaren gergin kalmaya devam etmiştir. ABD’nin 2002 yılında, yani 11 Eylül saldırılarından hemen sonra nükleer silahlar konusunda önemli bir mihenk taşı ve nükleer silahlanmanın sigortası rollerinden birisini oynayan 1972 tarihli ABM Sözleşmesinden tek taraflı çekilmesi ve Ulusal Füze Savunması (National Missile Defense – NMD) projesini hayata geçirmesi, ABD ve Rusya arasında derinlerden ilerleyen bir Soğuk Savaş sürecini yeniden başlatmıştır. Rusya’nın ABD ve NATO’nun askeri gücü ile kıyasladığımızda, elindeki yegâne siyasi ve askeri caydırıcılık unsuru olan nükleer silahlarını etkisizleştirmeyi hedefleyen bu proje, Rusya’nın Batı’yla ilişkilerine ve Batı’nın amaçlarına karşı önemli bir kuşku yaratmıştır. 

Nitekim 2008 Bükreş Zirvesi’nde Ukrayna ve Gürcistan’ın NATO’ya üyeliğine yönelik alınan karar, Batı ve Rusya arasında yaşanan yalancı baharın sonlanmasında ilk adım olmuştur. Gürcistan’ın işgaline yeterince tepki vermeyen Batı, ikinci aşama olan Kırım’ın ilhakından bu yana Rusya’yla olan ilişkileri, Soğuk Savaş dönemine, hatta neredeyse 1962 Küba Krizi’nden sonra başlayan “Yumuşama Dönemi” öncesine taşımıştır. ABD/NATO, Avrupa’nın güvenliği için yeniden başat rol oynamaya başlarken kısa bir süre önceye kadar dile getirilen “nükleer dünyasız bir dünya vizyonu” doğmadan hayal ötesi olmuştur. ABD ve Rusya, nükleer silahlar ve füze savunma sistemlerini hızla modernize etmeye başlarken, miktar ve konuşlandırma sınırlaması yapan sözleşmeler birer birer yürürlükten kaldırılmıştır. Dünya daha tehlikeli ve daha etkili nükleer silahlara merhaba demiştir.

Böyle bir ortamda Kırım’ın ilhakı, Avrupa’nın güvenlik anlayışını daha da değiştirmiştir. Soğuk Savaş’ın hemen ardından Rusya’yla ilişkilerini geliştirirken ABD’nin kıtadaki etkisini azaltmaya çalışan Kıta Avrupası, ABD’nin nükleer silah desteği ve caydırıcılığının olmadan Avrupa’nın güvenliğinin olup olamayacağını tartışmaya başlamışlardır.

Diğer yandan 2014 Kırım’ın ilhakından sonra NATO’nun “Hazırlık Eylem Planı” (Readiness Action Plan) çerçevesinde yeniden yapılanması ve güvenlik tedbirleri konusundaki kartları yeniden dağıtmasına Rusya’nın tepkileri gecikmemiş, başta hazırlıksız geniş çaplı tatbikatlar olmak üzere konvansiyonel savaş hazırlıkları önemli oranda artırılmıştır. Modernize edilen ya da üretilen yeni silahların kullanıldığı bu tatbikatların etkinliği, Rusya’nın konvansiyonel gücü konusunda soru işaretleri doğurmuştur.

Ancak Rusya’nın Ukrayna’yı işgal girişimi, Batı’nın modern silahlarının desteklediği Ukrayna Ordusu’nun başarıları, hedeflerine ulaştıklarını ifade etmişlerse de Rusya’nın konvansiyonel savaş başarısızlığı, Rusya’nın konvansiyonel anlamda kağıttan kaplan olduğu iddialarını gözler önüne sermiştir. Batı’nın/NATO’nun teknolojik ve stratejik üstünlüğü bir anlamda kısmi vekalet savaşı ile test edilmiştir. Kısmi vekalet savaşı diyoruz çünkü Rusya doğrudan savaşa müdahil olduğu için Rusya-Ukrayna Savaşı’nın vekalet savaşı ile tanımlanmasının doğru olup olmadığının tartışılması gerektiğine inanılmaktadır.

Böyle bir ortamda modern nükleer silahlarına güvenen Rusya, başta eski Devlet Başkanı ve şimdinin Ulusal Güvenlik Konseyi Başkan Yardımcısı Medvedev başta olmak üzere Batılı devletleri açıkça nükleer silah kullanmakla tehdit etmeye başlamıştır. Rusya’nın Askeri Doktrinine göre dört farklı durumda Rusya’nın nükleer silahlara başvurmasının öngörüldüğü konusu sık sık dile getirilirken; Batılı devletler, özellikle Birleşik Krallık ve Fransa açıkça tehdit edilmiştir. Ukrayna’ya yapılan desteğin devam etmesinin hem nükleer bir savaş hem de nükleer silahların kullanıldığı 3. Dünya Savaşı’nı başlatacağı belirtilerek Batılı devletler açıkça tehdit edilmiştir.

Böyle bir ortamda Avrupalı liderlerden tehlikeli sinyaller gelmeye devam etmektedir. AB içinde ABD’nin söz sahibi olmasına en çok karşı çıkan ve bunu yeniden vurgulayan Fransa’nın Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Rusya’nın Ukrayna Savaşı’nda yenilmesinin Avrupa’nın güvenliği için hayati önem taşıdığını, Ukrayna’ya daha fazla askeri yardım gönderilmesini görüşmek için bir araya getirdiği Avrupalı liderlerle yaptığı görüşmede Ukrayna’ya asker gönderilmesi konusunu dile getirdiğini ifade etmiştir.[1] ABD ve Avrupa’nın Ukrayna’ya silah ve mühimmat desteğini azalttığına dair haberlere sıkça rastlandığı böyle bir dönemde Fransa’nın liderlik etmeye çalıştığı bu süreçten Ukrayna’ya nasıl bir destek çıkacağını zaman gösterecektir. Ancak Macron’un bu sözleri başta ABD olmak üzere Batılı devletlerinden ve hatta Fransa’daki siyasetçilerden tepki almış ve böyle bir plana karşı olunduğu ifade edilmiştir.[2]

Rusya’dan ise tepkiler gecikmemiştir. Kremlin Sözcüsü Peskov bu hamlenin doğrudan çatışma riski taşıdığını ifade ederken,[3] Antalya Diplomasi Forumu’na katılan Lavrov alaycı gülümseme ile cevap vermeye tenezzül bile etmemiştir.[4] Eş zamanlı olarak nükleer silah taşıma kabiliyetine sahip kıtalararası balistik füze denemesi yapılması ise nükleer bir tehdit olarak kabul edilmiştir.[5]

Avrupalı liderlerin bu hamlesiyle eş zamanlı yeni bir gelişme yaşanmaktadır. Moldova’nın ayrılıkçı bölgesi Transdinyester Parlamentosu artan Moldova baskısı sebebiyle Rusya’dan koruma talep etmiştir.[6] Rusya’nın Ukrayna ve Gürcistan’a müdahale sebepleri göz önüne alındığında, Batı’nın hamlelerine karşı Rusya’nın yeni bir cephe açması oldukça muhtemel görünmektedir. NATO üyeliği düşünmeyen ancak AB adaylığı statüsü taşıyan Moldova’ya yapılacak bir Rus müdahalesi, Ukrayna ve Gürcistan’a müdahaleyle aynı süreci yaşayacaktır. Halkın büyük çoğunluğunun Rus pasaportu taşıdığı Transdinyester bölgesi, yurtdışında yaşayan Ruslar’ın korunması (Russian abroad) politikasına uymaktadır. Nitekim Abhazya, Güney Osetya ve Donbass bölgesine müdahaleden önce bu bölgedeki halka Rus pasaportu dağıtılmış ve Rus pasaportu taşıyan halkın korunması adı altında müdahale edilmiştir.

Nükleer silah tehdidi ışığında Trandinyester bölgesine yönelik yeni bir hamlenin Ukrayna’yı kısmen unutturacak bir gelişme olması muhtemeldir. Fiiliyatta Rusya’nın kontrolünde olan, sadece Abhazya ve Güney Osetya’nın resmen tanıdığı Transdinyester’e müdahalenin Ukrayna Savaşına da ayrı bir boyut kazandırması beklenmektedir. Yeni bir cephe, hem de Ukrayna’nın Batı sınırındaki yeni bir cephe, Rusya için zor olsa da nükleer silahlar tehdidi altında buraya yapılacak bir müdahale Avrupa’nın güvenlik mimarisine yeni bir tehdit ve tehlike oluşturacaktır.

Bu aşamada Rusya’ya doğrudan bir müdahale yapılmasının mümkün görünmediği, Rusya’nın nükleer silah taşıma kabiliyetine sahip SARMAT ve YARS füzelerini test ettiği, NATO liderlerine savunma yatırımını artırmazlarsa Rusya’yı saldırıya teşvik edeceğini ifade eden Trump’ın seçilme ihtimalinin arttığı, Rus istihbaratı tarafından dinlenen Alman generallerin konuşmalarının deşifre edilerek Avrupa’nın Rusya tarafından dinlendiği mesajının verildiği ve her seviyede Rus liderin nükleer silah tehdidinde bulunduğu bir ortamda Avrupalı devletlerin tansiyonu düşürecek hamleler yapması daha uygun bir strateji olacaktır. Ukrayna ve Gürcistan’ın NATO/AB üyeliklerinin daha uzun vadeye yayılması ya da her iki tarafça bağlantısızlıklarının garanti edilmesi, Karadeniz’de tansiyonun dindirilmesi, uzun zaman alacak olsa da karşılıklı güvenin tesis edilmesi, Avrupa’nın barışına ve güvenliğine daha büyük katkı sağlayacaktır. Bu süreçte Türkiye’nin izlediği denge politikası Avrupa için örnek olacaktır. Tarih göstermiştir ki Avrupa’nın ateşle oynama politikasında hep Avrupa kıtası yanmıştır.

[1] “Macron: Rusya’nın Ukrayna’da Yenilmesi Avrupa’nın Güvenliği İçin Hayati Önem Taşıyor”, BBC, https://www.bbc.com/turkce/articles/crg9gkd20x4o, (Erişim Tarihi: 08.03.2024).

[2] “NATO Ülkeleri, Macron’un Ukrayna’ya Asker Göndermeyi Gündeme Alma Önerisini Reddetti”, BBC, https://www.bbc.com/turkce/articles/cw8jywg628no, (Erişim Tarihi: 08.03.2024).

[3] “Kremlin: Batı, Ukrayna’ya Asker Gönderirse NATO-Rusya Çatışmasının Yaşanması Kaçınılmaz”, AA, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/kremlin-bati-ukraynaya-asker-gonderirse-nato-rusya-catismasinin-yasanmasi-kacinilmaz/3148995, (Erişim Tarihi: 08.03.2024).

[4] “Lavrov, Macron’a Öyle Bir Yanıt Verdi Ki Gazeteciler Şaştı Kaldı”, Yeniçağ Gazetesi, https://www.yenicaggazetesi.com.tr/lavrov-macrona-oyle-bir-yanit-verdi-ki-gazeteciler-sasti-kaldi-770808h.htm, (Erişim Tarihi: 08.03.2024).

[5] “Rusya, Nükleer Saldırı Kapasiteli Balistik “Yars” Füzesiyle Deneme Atışı Yaptı”, AA, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/rusya-nukleer-saldiri-kapasiteli-balistik-yars-fuzesiyle-deneme-atisi-yapti/3152638, (Erişim Tarihi: 08.03.2024).

[6] “Ukrayna Savaşı Avrupa’ya Mı Sıçrayacak? Transdinyester Koruma İstedi, Batı Harekete Geçti”, NTV, https://www.ntv.com.tr/dunya/ukrayna-savasi-avrupaya-mi-sicrayacak-transdinyester-koruma-istedi-bati-harekete-gecti,xIuyL2f0okWKhM6q_zf7kQ, (Erişim Tarihi: 08.03.2024).

The post Avrupa Ateşle mi Oynuyor? appeared first on ANKASAM | Ankara Kriz ve Siyaset Araştırmaları Merkezi.