Uluslararası ilişkiler, tarihle birlikte değişen politik, ekonomik ve stratejik dinamikler nedeniyle sürekli bir dönüşüm içerisindedir. Bu evrimsel sürecin bir yansıması olarak, farklı coğrafyalardaki ülkeler arasındaki ilişkiler de zaman içinde farklı boyutlar kazanmıştır.
ABD ve Bulgaristan arasındaki ilişkiler, karmaşık bir geçmişe ve geçmişin ötesine uzanan bir geleceğe sahiptir. Bu ilişkilerin evrimi, uluslararası arenada yaşanan büyük değişimlerin birer yansımasıdır. İki ülkenin dostluğu, Birinci Dünya Savaşı sonrası dönemde başlamış ve günümüze kadar çeşitli zorluklara rağmen devam etmektedir.
19 Eylül 1903, Bulgaristan Prensliği ile Amerika Birleşik Devletleri arasında diplomatik ilişkilerin kurulduğu tarihtir.[1]ABD’nin Yunanistan, Romanya ve Sırbistan Elçisi ve Tam Yetkili Bakanı John B. Jackson, ABD Başkanı Theodore Roosevelt’in Güven Mektubunu Bulgaristan Prensi Ekselansları Ferdinand’a takdim etmiştir. İkili diplomatik ilişkilerin yıldönümü her yıl 19 Eylül tarihinde iki devlet arasında düzenlenen bir törenle kutlanmaya devam etmektedir.
Kurulan ilişkilerin ardından ise 22 Eylül 1908 tarihinde Bulgaristan, Osmanlı İmparatorluğu’ndan ayrılarak kendi bağımsızlığını ilan etmiştir. 3 Mayıs 1909 tarihinde ABD, Bulgaristan’ın bağımsızlığını resmen tanımıştır. Stabil durumda ilerleyen ilişkiler, İkinci Dünya Savaşı’nın patlak vermesiyle eğimini aşağı doğru çekmiştir. Almanya’nın zoruyla Bulgaristan, 13 Aralık 1941 tarihinde Amerika Birleşik Devletleri’ne (ABD) savaş ilan etmiştir. Bunun ardından ise Paris Barış Antlaşması’nın yürürlüğe girmesiyle beraber 1947 yılında diplomatik ilişkiler tekrar inşa edilmiştir.
Soğuk Savaş döneminde Sovyetler Birliği bloku içerisinde yer alan Bulgaristan, ABD’yle ilişkilerine bir duvar örmek zorunda kalmıştır. Sınırlı ilişkiler, Soğuk Savaş’ın bitmesiyle ABD’nin Bulgaristan’a demokratik reform ve kalkınmalar konusunda yardım etmesiyle yerini sürekli ilişkilere bırakmıştır. Bulgaristan, 22 Kasım 2002 tarihinde Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü’ne (NATO) katılmaya davet edilmiştir. Sofya yönetimi, 29 Mart 2004 tarihinde Washington’da NATO’ya katılım belgelerini teslim etmiş ve böylece siyasi ve askeri ittifakın bir parçası olmuştur.[2]
O tarihten itibaren ABD ve Bulgaristan birçok alanda stratejik ortak konumundadır. Yalnızca siyasi ve askeri alanlarda değil; güvenlik, ekonomik, kültürel alanlarda da yakın işbirliklerine gidilmiştir.
Günümüzde iki taraf stratejik ortaklık vurgusunu her oturumlarında dile getirmişlerdir. Ancak son yıllarda, iki ülke arasındaki ilişkiler olumlu bir yönde ilerlemiştir. İşbirliği, güvenlik, ekonomi ve diğer birçok alanda artmış ve derinleşmiştir. Bulgaristan Dışişleri Bakanı Mariya Gabriel’in ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken’la 25 Eylül 2023 tarihinde yaptığı görüşmesinde “destek, koordinasyon ve zorluklara ortak yanıt” mesajları verilmiştir.[3] Gabriel açılış konuşmasında Bulgaristan ve ABD’nin dost, müttefik ve ortak olarak her zamankinden daha yakın olduğunu söylemiştir. Bu görüşmeler doğrultusunda Mariya Gabriel, “Bulgaristan stratejik bir ortak, önemli bir müttefik ve bir dosttur” diyerek işbirliklerine tekrardan vurgu yapmıştır.[4]
25 Eylül 2023 tarihli görüşmede iki devlet arasında, yabancı bilgi manipülasyonuna karşı işbirliğini arttıran bir Mutabakat Zaptı imzalanmıştır.[5] Bu zapta göre, Orta ve Doğu Avrupa’da giderek artan bir tehdit olan dezenformasyon ve medya manipülasyonunun yayılmasına karşı iki ülkenin birlikte çalışması için güçlü bir temel oluşturmak amaçlanmıştır.
İki devlet, 120. dostluk yıllarını kutlarken gelecek için belirledikleri noktalar için ortak adım atmaya karar vermişlerdir. Küresel ve bölgesel sorunlara karşı ortak bir fikir çerçevesinde hareket edileceği vurgulanmıştır. Ukrayna’yı destekleme konusunda ortak hareket edileceği, toprak bütünlüğüne yönelik tehditlerden, ekonomik baskılardan ve kötü niyetli etkilerden arınmış, güvenli, müreffeh ve birbirine bağlı bir Karadeniz bölgesi hedeflendiği belirtilmiştir.
Bulgaristan’ın ev sahipliğini yaptığı çok uluslu NATO muharebe grubuna ABD’nin de ortak katılımı dahilinde, Balkanlar ve Karadeniz bölgesinde güvenliği arttırmak için savunma ortaklığının arttırılacağı öngörülmüştür.[6] Bu sorunlarla beraber Bulgaristan’ın enerji kaynağı noktasında Rusya’ya bağlılığını azaltmak ve ulusal enerji sektörünü çeşitlendirmek amaçlanmaktadır.
Bu iki ülke, birlikte çalışarak bölgesel ve uluslararası barış, istikrar ve refahın korunmasına katkı sağlamaya devam edebilirler. Bulgaristan ve ABD arasındaki dostluk süreci, tarihsel olarak karmaşık bir yol izlemiş olsa da demokrasi, ekonomik işbirliği ve güvenlik konularında artan işbirliğiyle güçlenmiştir. Bu iki ülke, ortak değerler ve çıkarlar temelinde bir araya gelmiş ve uluslararası ilişkilerde önemli bir partner haline gelmişlerdir. Bugün, Bulgaristan ve ABD arasındaki dostluk sürecinin daha da güçleneceği ve derinleşebileceği söylenebilir.
[1] U.S. Embassy in Bulgaria, “Аnniversary of Diplomatic Relations Between the U.S. and Bulgaria”, US Embassy, https://bg.usembassy.gov/anniversary-diplomatic-relations-u-s-bulgaria/, (Erişim Tarihi: 26.09.2023).
[2] Desıslava Toncheva, “19 Years after Bulgaria Joined NATO, Experts Comment on Its Importance and Challenges”, BTA, https://www.bta.bg/en/news/bulgaria/432034-19-years-after-bulgaria-joined-nato-experts-comment-on-its-importance-and-chall, (Erişim Tarihi: 26.09.2023).
[3] Konstantın Karagyozov, “Second Session of Bulgaria-US Strategic Dialogue Opens in Washington”, BTA, https://www.bta.bg/en/news/bulgaria/528902-second-session-of-bulgaria-us-strategic-dialogue-opens-in-washington#us, (Erişim Tarihi: 26.09.2023).
[4] Yoanna Vodenova, “Foreign Minister Gabriel Meets with US Secretary of State Blinken”, BTA, https://www.bta.bg/en/news/bulgaria/529009-foreign-minister-gabriel-meets-with-us-secretary-of-state-blinken#us, (Erişim Tarihi: 26.09.2023).
[5] U.S. Embassy in Bulgaria, “U.S. and Bulgaria to Collaborate on Combatting Disinformation”, US Embassy, https://bg.usembassy.gov/u-s-and-bulgaria-to-collaborate-on-combatting-disinformation-09-25-2023/, (Erişim Tarihi: 26.09.2023).
[6] U.S. Embassy in Bulgaria, “The United States and Bulgaria Hold the Second high-level Strategic Dialogue”, US Embassy, https://bg.usembassy.gov/the-united-states-and-bulgaria-held-the-second-high-level-strategic-dialogue-09-25-2023/, (Erişim Tarihi: 26.09.2023).
