Hindistan-Orta Doğu-Avrupa Ekonomi Koridoru (IMEC), 9 Eylül 2023 tarihinde Hindistan’ın başkenti Yeni Delhi’de düzenlenen G-20 Zirvesi sırasında duyurulmuştur. Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Suudi Arabistan, Hindistan, Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Fransa, Almanya, İtalya ve Avrupa Birliği (AB) arasında imzalanan Mutabakat Zaptı sonucunda katılımcı devletler, kendi aralarındaki ticaret altyapısını geliştirmek ve uyumlu hale getirmek için birlikte çalışmayı taahhüt etmişlerdir. Aynı zamanda bu koridorla birlikte üç kıta arasında tedarik zincirlerinin güvence altına alınması, enerji kaynaklarının geliştirilmesi, dijital bağlantının güçlendirilmesi de hedefler arasındadır.[1]
Hindistan Başbakanı Narendra Modi, 24 Eylül 2023 tarihli konuşmasında bu koridorla ilgili düşüncelerini şu şekilde ifade etmiştir:[2]
“Bu proje, dünya çapında karşılıklı bağlantıya ve kalkınmaya sürdürülebilir bir yön verecektir. Tüm dünya için sürdürülebilir kalkınmayı teşvik edecektir.”
AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, 13 Eylül 2023 tarihli konuşmasında bu koridorla ilgili düşüncelerini şu sözlerle ifade etmiştir:[3]
“Bu koridor, Hindistan, Arap Körfezi ve Avrupa arasında bugüne kadarki tek doğrudan bağlantı olacaktır. Hindistan ile Avrupa arasındaki ticareti %40 daha hızlı hale getirecek bir demiryolu bağlantısını da içerecektir.”
ABD Başkanı Joe Biden ise bu projeyi “Oyunun kurallarını değiştiren bir yatırım” olarak değerlendirmiştir.[4] 4.800 kilometrelik yeni bir koridor olan IMEC, Hindistan’ı Basra Körfezi’ne bağlayan doğu koridoru ve Basra Körfezi’ni Avrupa’ya bağlayan kuzey koridoru olmak üzere iki ayrı rotadan oluşmaktadır. IMEC; karayolu, demiryolları ve limanların kullanılmasını öngören çok modlu bir ulaşım koridorudur.
Uzmanlar tarafından Çin’in Kuşak ve Yol Girişimi’ne rakip olarak değerlendirilen IMEC, bünyesinde birçok mali ve lojistik sorunlar barındıran bir girişim olduğundan hayata geçirilmesi konusunda en başından beri sorunlar bulunmaktaydı. Örneğin güzergâh üzerinde altyapı iyileştirmelerine ve diğer lojistik altyapı ihtiyaçlarına önemli miktarda yatırım yapılması, ayrıca 2.000 kilometreden fazla demiryolu inşasının da tamamlanması gerekmektedir.[5] Mevcut altyapı eksikliği nedeniyle çok modlu taşımacılığın getireceği zorlukların yanı sıra mal sevkiyatlarının, her ülkenin kendi ulusal gümrük kontrolüne tabi tutulacak olması başka bir sorun yaratabilir. Projenin başarılı olması, taraf ülkeler arasında ticaret politikalarının uyumlaştırılmasına bağlı olsa da bu konuyla ilgili bir çalışma henüz yapılmamıştır.
Mutabakat Zaptı’nda öngörülmesine rağmen taraf ülkeler, 60 gün içinde somut bir eylem planı belirlemek için bir araya gelmemişlerdir. Ayrıca projenin finansmanıyla ilgili de yeterince bilgi verilmemiştir. Yapılan tahminlere göre, altyapı çalışmalarının 8 milyar dolara mal olabileceği beklenmektedir.[6] Mutabakat Zaptı’nı imzalayan taraflar, finansman konusunda bağlayıcı bir taahhütte bulunmadığından milyarlarca doların kim tarafından ödeneceği konusu da belirsizliğini korumaktadır.[7] Dolayısıyla üç kıta arasında yapılacak ticaretin uygulanabilirliğini ve sürdürülebilirliğini sağlamanın yanı sıra projenin maliyetine ve finansmanına ilişkin netlik kazandırmanın taraf ülkeler açısından son derece zorlu bir süreç olacağı söylenebilir.
Ancak bu iddialı projenin uygulanmasındaki tek sorun, altyapı eksiklikleri veya mali zorluklar değildir. Genel olarak bir veya daha fazla ülkenin ekonomik faaliyet merkezlerini birbirine bağlayan yolların bir birleşimi olarak tanımlanan ulaşım koridoru, güzergâh boyunca taraf ülkeler arasındaki ekonomik kalkınmaya ve bölgesel entegrasyonu geliştirmeye katkı sağlamaktadır. Rota boyunca istikrar ve güvenliğin sağlanması ve taraf ülkelerin işbirliği içinde çalışması, ulaşım koridorlarının etkin ve verimli kullanımı için büyük önem taşımaktadır.
Hamas’ın 7 Ekim 2023 tarihinde İsrail’in Gazze Şeridi’ne yakın kasabalarına saldırması, hem 1948 yılından bu yana bölgede yaşanan çatışmaları bir üst boyuta taşımış hem de bütün Orta Doğu’nun dinamiklerini değiştirmiştir. Bu saldırıyla birlikte bölgede ortaya çıkan ve hala devam eden güvenlik ve istikrar kaygıları, IMEC’in hayata geçirilmesi noktasında daha büyük sorunları ortaya çıkarmıştır. Hamas saldırısının ardından İsrail’in Gazze’ye yönelik sert tutumu, Suudi Arabistan ve İsrail arasındaki normalleşme sürecini de olumsuz etkilemiştir. Bu noktada IMEC’in başarılı bir şekilde hayata geçirilmesinde İsrail ve Suudi Arabistan arasındaki normalleşmenin büyük önem taşıdığını belirtmekte fayda vardır.
Ticari ilişkilerin bölgede barış ve istikrarı sağlayacağı varsayımından hareketle projenin barışçıl ve istikrarlı bir Orta Doğu’ya katkıda bulunmayı amaçladığı söylenebilir. Ancak iki ülke arasındaki normalleşme sürecinin durması, bölgesel bir güvenlik anlaşmasının imzalanmasına engel olmuş ve projeye dair umutları azaltmıştır. Bu bölgesel kargaşanın ortasında IMEC, projeye taraf ülkeler açısından sadece bir temenni olarak kalmıştır.
Son zamanlarda projenin geleceğiyle ilgili birtakım önemli gelişmeler yaşanmıştır. Örneğin Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, 12 Şubat 2024 tarihinde Fransız enerji şirketi Engie’nin eski başkanı Gérard Mestrallet’i “IMEC Özel Temsilcisi” olarak atamış ve ülkesinin bu projede kilit bir aktör olmasını, ayrıca Fransız şirketlerin projenin ilk aşamalarında kendisine yer edinmesini arzuladığını ifade etmiştir. [8]
Bu projenin sürekliliği konusunda en çok çaba harcayan ülkeyse Hindistan’dır. 13 Ekim 2023 tarihinde Fas’ta düzenlenen G-20 Maliye Bakanları Toplantısında konuşan Hindistan Maliye Bakanı Nirmala Sitharaman, “Bu, uzun vadeli bir girişimdir. Orta Doğu’daki kısa süreli aksaklıklar endişe verici olsa da taraflarla etkileşim halinde olmaya devam edeceğiz” demiştir.[9] Ayrıca Bakan Sitharaman, 2024 bütçe görüşmelerinde de “IMEC, hem Hindistan hem de diğer ülkeler için stratejik ve ekonomik bir oyun değiştiricidir” ifadelerini kullanmıştır.[10] Diğer yandan Hindistan Başbakanı Narendra Modi’nin 13-14 Şubat 2024 tarihlerinde BAE’ye yaptığı ziyaret sırasında çok önemli bir gelişme meydana gelmiştir. Bu iki ülke, IMEC üzerinde çalışmaya devam edilmesi için bir anlaşma imzalamıştır.[11]
Bahsedilen gelişmeler, projenin unutulmadığının bir kanıtı olarak değerlendirilebilir. Bu gelişmeler bağlamında bölgede devam eden çatışmalara ve bölgesel istikrarsızlığa rağmen IMEC’e taraf ülkelerin, ekonomik ve siyasi motivasyonlarında bir değişiklik olmadığı söylenebilir.
[1] “Memorandum of Understanding on the Principles of an India – Middle East – Europe Economic Corridor”, The White House, https://www.whitehouse.gov/briefing-room/statements-releases/2023/09/09/memorandum-of-understanding-on-the-principles-of-an-india-middle-east-europe-economic-corridor/, (Erişim Tarihi: 01.02.2024).
[2] “Can new India-Europe-Middle East corridor counter China?”, The Telegraph, https://www.telegraphindia.com/world/can-india-middle-east-europe-economic-corridor-act-as-a-foil-to-chinas-belt-and-road-initiative-dws/cid/1966075, (Erişim Tarihi: 01.02.2024).
[3] “2023 State of the Union Address by President von der Leyen”, European Commission, https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/speech_23_4426, (Erişim Tarihi: 30.01.2024).
[4] “Connecting India with Europe: World’s most ambitious trade route stalls in Mideast turmoil”, The Economic Times, https://economictimes.indiatimes.com/small-biz/trade/exports/insights/connecting-india-with-europe-worlds-most-ambitious-trade-routestalls-in-mideast-turmoil/articleshow/107099848.cms, (Erişim Tarihi: 30.01.2024).
[5] “The uncertain future of the India-Middle East-Europe Corridor”, Politico, https://www.politico.eu/article/the-uncertain-future-of-the-india-middle-east-europe-corridor/, (Erişim Tarihi: 30.01.2024).
[6] “From India to Europe: What opportunities and challenges will the new corridor bring?”, Euronews, https://www.euronews.com/business/2023/12/15/from-india-to-europe-economic-corridor-to-offer-new-trade-opportunities, (Erişim Tarihi: 14.02.2024).
[7] “Memorandum of Understanding on the Principles of an India – Middle East – Europe Economic Corridor”, White House, https://www.whitehouse.gov/briefing-room/statements-releases/2023/09/09/memorandum-of-understanding-on-the-principles-of-an-india-middle-east-europe-economic-corridor/, (Erişim Tarihi: 01.02.2024).
[8] “L’ex-patron d’Engie nommé émissaire de la France dans un projet de couloir logistique entre l’Europe et l’Asie”, Le Parisien, https://www.leparisien.fr/economie/lex-patron-dengie-gerard-mestrallet-nomme-emissaire-de-la-france-dans-un-projet-de-couloir-logistique-entre-leurope-et-lasie-12-02-2024-O43VMXIAWJANFF6ZEXMHRCJSPA.php, (Erişim Tarihi: 14.02.2024).
[9] “‘G20 countries will start share Information under Crypto Asset Reporting Framework by 2027’: Finance Minister”, The New Indian Express, https://www.newindianexpress.com/business/2023/Oct/14/g20-countries-will-start-share-informationunder-crypto-asset-reporting-framework-by-2027finance-minister-2623811.html, (Erişim Tarihi: 14.02.2024).
[10] “Interim Budget 2024: ‘Trade corridor will be strategic game-changer’”, The Indian Express, https://indianexpress.com/article/business/budget/interim-budget-2024-trade-corridor-will-be-strategic-game-changer-9139852/, (Erişim Tarihi: 15.02.2024).
[11] “India, UAE ink pact to quickly operationalise crucial India-Middle East-Europe Economic Corridor”, The New Indian Express, https://www.newindianexpress.com/nation/2024/Feb/14/india-uae-ink-pact-to-quickly-operationalise-crucial-india-middle-east-europe-economic-corridor, (Erişim Tarihi: 15.02.2024).
